Onuncu Köy

Fakir Baykurt'un 1961'de yayımlanan romanı.
Roman, köylüleri bilinçlendirmeye çalışan bir köy öğretmeninin mücadelesini konu alır.
Eserde adı verilmeyen öğretmen; kız çocuklarının okutulması, köylerde kurulan sömürü düzeni ve halkın din adamları tarafından batıl inançlarla kandırılması gibi konularla mücadele eder. 

Ancak düzenden beslenen kişilerce hiçbir köyde tutunamaz ve yedi köyden de sürülür. 

Sonraki üç köy de diğerleri gibi bakımsız ve medeniyetten uzaktır. Her köy, hurafelere inanmış cahil insanlarla doludur. Ağalar, toprak sahibi beyler ve sözde din adamları gelişmenin önündeki en büyük engellerdir.

Özet

Damalı, sürekli sürgün edilen öğretmenin çalıştığı sekizinci köydür. Bu köy de diğerleri gibi arkalarını kentteki memur ve parti gruplarına yaslayan varlıklı insanların köylüyü sömürdüğü bir yerdir.

Köy ağası Durana, yasal olmayan yollarla köy topraklarını üzerine geçirmiştir. Şehrin ileri gelenlerinden Yunus Bey'i tanıdığı için bürokratik bütün sorunları ortadan kaldırabilecek güce sahiptir. Benzer yollarla toprak sahibi olan sadece köy ağası değildir. Baytar Mehmet ve köyün imamı olan Osman Hafız da aynı biçimde toprak sahibi olmuştur.
Köylü, öğretmenin desteğiyle bir cuma namazı çıkışı muhtarın evinde toplanarak toprakların iadesini talep eder. Durana tepkileri azaltmak için alttan almaya çalışsa da Ağa'ya güvenmeyen öğretmen, muhtarla birlikte tutanak hazırlayarak işi sağlama almaya çalışır. Bunun üzerine Durana, şehre giderek muhtar ve kurula dava açar.
Öğretmenin köy ağası ile yaşadığı başka bir çatışma da kızını okula göndermek istememesi ile ilgilidir. Eser, çocukların okula çağrılması ile başlar ancak Durana kızı Asiye'yi okula göndermek istemez. Ona göre on yaşına gelmiş bir çocuğun okula gitmesi mümkün değildir. Çocuk yaşta evlendirilmesi planlanan Asiye’nin eğitim özgürlüğü elinden alınacaktır.
Durana, muhtar ve köylüler tarafından sevilen öğretmeni adamlarına dövdürür. Öğretmen, kendisine yapılanlar nedeniyle köylünün mücadele etmekten vazgeçmesinden korkmaktadır. Ziyaretine gelen köylülere Zeus'tan ateşi çalıp insanlar veren Prometheus'un öyküsünü anlatır. Prometheus, cesur tavrı ve insanlara sağladığı faydayla aydın kimseleri simgelemektedir. Bu arada yaptıkları ile yetinmeyen Ağa, bağlantılarını kullanarak öğretmeni köyden sürdürür. Derdini kaymakama ve savcıya anlatamayan öğretmen ise başka bir köye sürülmeyi reddederek istifa eder.

Öğretmen Demirci Oluyor...

Sonrasında Demirci Veli ile tanışan öğretmen, enstitüde öğrendikleri sayesinde Ortaköy'de demircilik yapmaya başlar. Daha önce yaptıkları ve sürülmeyi reddedip öğretmenlikten istifa etmesi Ortaköy'de duyulmuştur. Öğretmen burada da köylüyü bilinçlendirmeye, onlara ışık olmaya devam eder. Buradaki savaşı, köylünün topraklarını elinde tutan ve fazla mahsule el koyan beyler ile olur. Cemal Bey, oğulları ve onlara dâhil olan onbaşı; mülklerini kaybetmemek için çabalayarak demircinin karşısında yer alır. Öğretmen, topraklarına sahip çıkmaları konusunda köylüleri ağaya karşı kışkırttığı iddiasıyla jandarma komutanına şikâyet edilir. Köyde tanıştığı dul bir kadın olan Gülşen'le evlenen öğretmen, dokuzuncu köyden de kovularak eşi ile Yaşarköy'e taşınır.

Onuncu Köydeki Tuhaflık...

Bu köydekilerin yüzleri didik didik, gözleri oyuk ve kulakları yarımdır. Her yıl ya da iki yılda bir Yaşarköy’e gelen bir kuş sürüsü köylülerin yüzünü, gözünü gagalamaktadır. İmam Fevzi Efendi, hurafeleri kullanarak köylü üzerinde bir korku dağı inşa etmiştir. İmam'a göre kuşlara itaat etmeyenler cennet nimetlerinden mahrum kalacakları gibi bu dünyada daha büyük felaketlere de uğrayacaktır.
Kuşlar, öğretmenin köye geldiği sene de görünür. Öğretmen, köyde hurafelerle uyutulmak istenen insanları bilinçlendirerek onlara bu kuşlarla nasıl mücadele edeceklerini öğretir. Köyde İmam Fevzi Efendi'nin hurafelerle dolu dinî görüşü yıkılmış; halk, zincirlerinden kurtulmuştur.

İlgili Sayfalar

👉 Fakir Baykurt

👉 Cumhuriyet Dönemi Roman Özetleri

👉 Cumhuriyet Dönemi Roman Çıkmış Sorular

Yararlanılan Kaynaklar

Cumhuriyet Sonrası Türk Romanında Öğretmen ve Sorunları, Şevket Toker
Mitolojinin ideolojik Sunumu: Onuncu Köy Romanına Mit-İdeoloji İlişkisi Bağlamında Eleştirel Bir Yaklaşım, Pınar Dağ Gümüş