Cümle Çözümleme 1

Örnek 1

Dar kapısından başka aydınlık girecek hiçbir yeri olmayan dükkânında tek başına gece gündüz kıvılcımlar saçarak çalışan Koca Ali, tıpkı kafese konmuş terbiyeli bir aslanı andırıyordu.

andırıyordu → yüklem
Dar kapısından başka aydınlık girecek hiçbir yeri olmayan dükkânında tek başına gece gündüz kıvılcımlar saçarak çalışan Koca Ali → özne
tıpkı kafese konmuş terbiyeli bir aslanı → belirtili nesne

→ Yapısı bakımından girişik birleşik cümle

→ Yüklemin yerine göre kurallı cümle

→ Yüklemine göre fiil cümlesi

→ Anlamına göre olumlu cümle

Örnek 2

Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak

I. cümle
korkma → yüklem
sen → gizli özne

II. cümle
sönmez → yüklem
bu şafaklarda yüzen al sancak → özne
yurdumun üstünde tüten en son ocak sönmeden → zarf tümleci

→ Yapısı bakımından bağımsız sıralı cümle.

→ Yüklemin yerine göre kurallı cümle / devrik cümle

→ Yüklemine göre fiil cümlesi / fiil cümlesi

→ Anlamına göre olumsuz cümle / olumsuz cümle

Örnek 3

Güzelliğin anlatılamayacak ancak duyulacak bir şey olduğunu kabul edemiyorlar.

kabul edemiyorlar → yüklem
onlar → gizli özne
Güzelliğin anlatılamayacak ancak duyulacak bir şey olduğunu → belirtili nesne 

→ Yapısı bakımından girişik birleşik cümle.

→ Yüklemin yerine göre kurallı cümle

→ Yüklemine göre fiil cümlesi

→ Anlamına göre olumsuz cümle

Örnek 4

Yenilik namına eskiye bütün bütün yüz çevirmek doğru bir şey midir?

doğru bir şey midir → yüklem

Yenilik namına eskiye bütün bütün yüz çevirmek → özne

→ Yapısı bakımından girişik birleşik cümle

→ Yüklemin yerine göre kurallı cümle

→ Yüklemine göre isim cümlesi

→ Anlamına göre olumlu cümle

Örnek 5

Yeditepe’nin 1 Ekim sayısında Zihni Küçümen’in "Liselerde Edebiyat Öğretimi" adlı bir yazısı var.

var → yüklem
Zihni Küçümen’in "Liselerde Edebiyat Öğretimi" adlı bir yazısı → özne
Yeditepe’nin 1 Ekim sayısında → dolaylı tümleç

→ Yapısı bakımından basit cümle

→ Yüklemin yerine göre kurallı cümle

→ Yüklemine göre isim cümlesi

→ Anlamına göre olumlu cümle

Örnek 6

Aslında yüz doksan sayfa olan kitabı orasından burasından kırparak yetmiş dört sayfalık bir tercüme roman haline sokan mütercim bu işi nasıl yaptı?

yaptı → yüklem
Aslında yüz doksan sayfa olan kitabı orasından burasından kırparak yetmiş dört sayfalık bir tercüme roman haline sokan mütercim → özne
bu işi → belirtili nesne
nasıl → zarf tümleci

→ Yapısı bakımından girişik birleşik cümle.

→ Yüklemin yerine göre kurallı cümle

→ Yüklemine göre fiil cümlesi

→ Anlamına göre olumlu cümle

Örnek 7

Şimdiye kadar benim yazdıklarımdan birini bile okumuşsa bilir benim yeni edebiyatı sevip savunduğumu.

bilir → yüklem
o → gizli özne
Şimdiye kadar benim yazdıklarımdan birini bile okumuşsa → zarf tüm. / yan cümle
benim yeni edebiyatı sevip savunduğumu → belirtili nesne

→ Yapısı bakımından şartlı birleşik cümle

→ Yüklemin yerine göre devrik cümle

→ Yüklemine göre fiil cümlesi

→ Anlamına göre olumlu cümle

Örnek 8

Ahmet Rasim; İstanbul’u millî ve mahalli özellikleriyle yaşatan, sokaklarını dile getiren, bütün sosyal hayatını tasvir eden eserler kaleme almıştır.

kaleme almıştır → yüklem
Ahmet Rasim → özne
İstanbul’u millî ve mahalli özellikleriyle yaşatan, sokaklarını dile getiren, bütün sosyal hayatını tasvir eden eserler → belirtisiz nesne

→ Yapısı bakımından girişik birleşik cümle.

→ Yüklemin yerine göre kurallı cümle

→ Yüklemine göre fiil cümlesi

→ Anlamına göre olumlu cümle

Örnek 9

Ünlü edebiyat tarihçisi İsmail Habib Sevük, Mustafa Kemal'in Milli Mücadele yıllarında yakından tanıdığı bir edebiyat adamıydı.

Mustafa Kemal'in Milli Mücadele yıllarında yakından tanıdığı bir edebiyat adamıydı → yüklem
Ünlü edebiyat tarihçisi İsmail Habib Sevük → özne

→ Yapısı bakımından girişik birleşik cümle

→ Yüklemin yerine göre kurallı cümle

→ Yüklemine göre isim cümlesi

→ Anlamına göre olumlu cümle

Örnek 10

Yeme farkındalığı, sorunlu yeme davranışlarını ve birçok kişinin yiyecek alımını kontrol altına alma konusundaki güçlükleri azaltma gücüne sahiptir.

sahiptir → yüklem
Yeme farkındalığı → özne
sorunlu yeme davranışlarını ve birçok kişinin yiyecek alımını kontrol altına alma konusundaki güçlükleri azaltma gücüne → dolaylı tümleç

→ Yapısı bakımından girişik birleşik cümle

→ Yüklemin yerine göre kurallı cümle

→ Yüklemine göre isim cümlesi

→ Anlamına göre olumlu cümle

Örnek 11

İnsanı merkeze alan ve yalnızca onun ihtiyaçları doğrultusunda şekillenen bir dünya tasarımı insanın doğanın efendisi olmasına yol açmıştır.

yol açmıştır → yüklem
İnsanı merkeze alan ve yalnızca onun ihtiyaçları doğrultusunda şekillenen bir dünya tasarımı → özne
insanın doğanın efendisi olmasına → dolaylı tümleç

→ Yapısı bakımından girişik birleşik cümle

→ Yüklemin yerine göre kurallı cümle

→ Yüklemine göre fiil cümlesi

→ Anlamına göre olumlu cümle

Örnek 12

Ozon tabakası, Güneş'ten gelen ultraviyole ışınlarının çoğunu absorbe ederek bu ışınların zararlı etkilerinden canlıları korumaktadır.

korumaktadır (makta / yor - koruyor) → yüklem
Ozon tabakası → özne
canlıları → belirtili nesne
bu ışınların zararlı etkilerinden → dolaylı tümleç
Güneş'ten gelen ultraviyole ışınlarının çoğunu absorbe ederek → zarf tümleci

→ Yapısı bakımından girişik birleşik cümle

→ Yüklemin yerine göre kurallı cümle

→ Yüklemine göre fiil cümlesi

→ Anlamına göre olumlu cümle

Örnek 13

Ey Türk gençliği! Birinci vazifen; Türk istiklalini, Türk cumhuriyetini, ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir.

Ey Türk gençliği! → ünlem grubu / cümle dışı unsur
Türk istiklalini, Türk cumhuriyetini, ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir → yüklem
Birinci vazifen → özne

→ Yapısı bakımından basit cümle

→ Yüklemin yerine göre kurallı cümle

→ Yüklemine göre isim cümlesi

→ Anlamına göre olumlu cümle

Örnek 14

Dibinde bir ejderhanın yaşadığı bilinen bir kuyuya inecek bir kahraman bulmak, dibinde ne olduğu hiç bilinmeyen bir kuyuya inme cesaretini gösterecek bir insan bulmaktan daha kolaydır.

daha kolaydır → yüklem
Dibinde bir ejderhanın yaşadığı bilinen bir kuyuya inecek bir kahraman bulmak → özne
dibinde ne olduğu hiç bilinmeyen bir kuyuya inme cesaretini gösterecek bir insan bulmaktan → dolaylı tümleç

→ Yapısı bakımından girişik birleşik cümle

→ Yüklemin yerine göre kurallı cümle

→ Yüklemine göre isim cümlesi

→ Anlamına göre olumlu cümle

Örnek 15

Zavallı kadın, günlerce orasını burasını elleyen, yüzündeki kırmızılığın boya olup olmadığını anlamak için yaşmaklarının ucunu tükürükleyip yüzüne çalan, saçını eteğini çekiştiren bir dolu kadın ve çocuğun arasında iğne ipliğe döndü.

iğne ipliğe döndü → yüklem
Zavallı kadın → özne
günlerce orasını burasını elleyen, yüzündeki kırmızılığın boya olup olmadığını anlamak için yaşmaklarının ucunu tükürükleyip yüzüne çalan, saçını eteğini çekiştiren bir dolu kadın ve çocuğun arasında → dolaylı tümleç

→ Yapısı bakımından girişik birleşik cümle

→ Yüklemin yerine göre kurallı cümle

→ Yüklemine göre fiil cümlesi

→ Anlamına göre olumlu cümle

Örnek 16

Bir prensesin evimize ziyarete geleceğini öğrendikten sonra çeyiz sandığından lavanta kokuları arasında özel günler için sakladığı dantelli çarşafları, yastık kılıfları ve örtüleriyle salondaki sedire gösterişli bir hasta yastığı hazırlayan annemin heyecanı hepimizi şaşırtacak kadar güçlüydü.

güçlüydü → yüklem
Bir prensesin evimize ziyarete geleceğini öğrendikten sonra çeyiz sandığından lavanta kokuları arasında özel günler için sakladığı dantelli çarşafları, yastık kılıfları ve örtüleriyle salondaki sedire gösterişli bir hasta yastığı hazırlayan annemin heyecanı → özne
hepimizi şaşırtacak kadar → zarf tümleci

→ Yapısı bakımından girişik birleşik cümle

→ Yüklemin yerine göre kurallı cümle

→ Yüklemine göre isim cümlesi

→ Anlamına göre olumlu cümle

Örnek 17

Sen raksına dalarken için titrer derinden
Çiçekli bir sahnede bir beyaz kelebeğin

(Sen, çiçekli bir sahnede bir beyaz kelebeğin raksına dalarken derinden için titrer)

için titrer → yüklem
Sen → özne
çiçekli bir sahnede bir beyaz kelebeğin raksına dalarken → zaman zarf tüm.
derinden → durum zarf tümleci

→ Yapısı bakımından girişik birleşik cümle

→ Yüklemin yerine göre devrik cümle

→ Yüklemine göre fiil cümlesi

→ Anlamına göre olumlu cümle

Örnek 18

İnanma dostuna, saman doldurur postuna.

I. cümle

İnanma → yüklem
sen → gizli özne
dostuna → dolaylı tümleç

II. cümle

doldurur → yüklem
o → gizli özne
saman → belirtisiz nesne
postuna → dolaylı tümleç

→ Yapısı bakımından bağımsız sıralı cümle

→ Yüklemin yerine göre devrik cümle / devrik cümle

→ Yüklemine göre fiil cümlesi / fiil cümlesi

→ Anlamına göre olumsuz cümle / olumlu cümle

Örnek 19

Babam, duvarları baştan başa güzel asmalarla süslü olduğu hâlde zemininde bir kiraz ağacıyla iki veya üç vişne fidanından başka bir şey bulunmayan bahçeye küçükbaş hayvanlarımız için her mevsim arpa ekerdi.

ekerdi → yüklem

Babam → özne

arpa → nesne

duvarları baştan başa güzel asmalarla süslü olduğu hâlde zemininde bir kiraz ağacıyla iki veya üç vişne fidanından başka bir şey bulunmayan bahçeye → dolaylı tümleç

küçükbaş hayvanlarımız için → zarf tümleci

her mevsim → zarf tümleci

→ Yapısı bakımından girişik birleşik cümle

→ Yüklemin yerine göre kurallı cümle

→ Yüklemine göre fiil cümlesi

→ Anlamına göre olumlu cümle

Örnek 20

Ölümün zaferinin yanı başında imkânsız bir kışın kasıp kavurduğu bir bahçede buzların kilidi çözülür çözülmez başlayan o acayip baharlar gibi yavaş yavaş hayatın türküsü yükseliyordu.

yükseliyordu → yüklem

hayatın türküsü → özne

Ölümün zaferinin yanı başında imkânsız bir kışın kasıp kavurduğu bir bahçede → dolaylı tümleç

buzların kilidi çözülür çözülmez başlayan o acayip baharlar gibi → zarf tümleci

yavaş yavaş → zarf tümleci

→ Yapısı bakımından girişik birleşik cümle

→ Yüklemin yerine göre kurallı cümle

→ Yüklemine göre fiil cümlesi

→ Anlamına göre olumlu cümle

İlgili Sayfalar

👉 Yüklemin Yerine Göre Cümleler 

👉 Yüklemin Türüne Göre Cümleler 

👉 Yapısına Göre Cümleler 

👉 Anlamına Göre Cümleler

Konu Anlatımı İndir