Karacaoğlan (17.yy.)

Karacaoğlan
  • 17.yüzyıl saz şairi.
  • Hayatı hakkındaki bilgiler sınırlıdır.
  • Aynı mahlası kullanan başka âşıklar da olsa da en ünlü olanı 17.yüzyılda yaşadığı kabul gören Çukurovalı Karacaoğlan'dır.
  • Elinde sazıyla Anadolu'da birçok yer gezen ozan daha çok gezdiği yerleri ve buralarda gördüğü güzelleri şiirine konu etmiştir.
  • "Ölmeden bir dem sürmek" dizesi onun hayata bakışını özetler. ("dem sürmek" neşe içinde bir ömür sürmek anlamındadır.)
Bre ağalar bre beyler
Ölmeden bir dem sürelim
Gözümüze kara toprak
Dolmadan bir dem sürelim

Karacaoğlan der cânân
Güzelim sözüme inan
Bu ayrılık bize heman
Ermeden bir dem sürelim
  • Dilindeki sadelik ve akıcılık onun her dönemde sevilerek okunmasını sağlamıştır.
  • Benzetmeleri basit, kurgulardan ve hayallerden uzak, gerçek dünyadan alınmış, somut şeylerdir.
  • Şiirlerinde maddî hazları ve güzellere düşkünlüğünü pervasızca dile getirmesi bakımından Lale Devri şairi Nedîm ile büyük benzerlik gösterir. 
Karlı karlı dağlarını aştığım
Soğuk soğuk sularından içtiğim
Elvan elvan düğmelerin çözdüğüm
Şimdi ince bele kol ister gönül

Karac’oğlan der ki ben de akayım
Akayım da yar bendini yıkayım
Eğil güzel al yanaktan öpeyim
Yanağı gamzeli yar ister gönül
  • Karacaoğlan’ın şiirlerinde beşerî aşk dışında ayrılık, gurbet, tabiat, yoksulluk, zamandan şikâyet gibi konuları da işler.
Karacaoğlan'dan taşlama örneği:
Ustalar yapıyı tersine yapar
Esnaflar içine hileler katar
Zamane kadısı altın’a tapar
Doğru Hak şeriat sürülmez oldu.

Karac’oğlan der ki, dertlerim çoktur
Güzeli sevmesi bize de haktır
Yalan söyleyenin günahı çoktur
Koç yiğit kıymeti bilinmez oldu.
  • Karacaoğlan kimi zaman ölümden de bahseder. Ancak onun ölüme bakışı da kendine hastır. Aşağıda iki ayrı şiirden örnek dörtlükler alınmıştır:
Karacaoğlan der öldüğümü bilsinler
Toplansınlar namazımı kılsınlar
Mezarımı yol üstüne kursunlar
Geçerken uğrasın yolu kızların
.........
Alır gelinlik kızları,
Süzüldü ala gözleri,
İşlediği çeyizleri,
Sandığında koyan ölüm. 
 
Atladı geçti eşiği,
Sofrada kaldı kaşığı,
Büyük evin yakışığı,
Viran koyan acı ölüm.
 
Karac’oğlan güle yakın,
Kötülükten kendin sakın,
Dolmadı mı daha yükün,
Senin sonun yok mu ölüm.
  • Âşık edebiyatının en belirgin özelliklerinden biri sayılan irticali (doğaçlama) söyleyiş yeteneği ve samimiyet Karacaoğlan’da pek çok halk şairinin ulaşamadığı bir seviyededir.
Bir koşmanın hikayesi: Gurbetten gelen Karacaoğlan pınar başında gördüğü kızlardan su ister. Kızlar; saçı, sakalı uzamış, güneşte kavrulmuş Karacaoğlan'ı tanıyamazlar ve ozana emmi (amca) diye hitap ederler. Karacaoğlan bunun üzerine:
Değirmenden geldim beygirim yüklü
Şu kızı görenin del(i) olur aklı
On beşi yaşında da kırk beş belikli
Bir kız bana emmi dedi neyleyim.

Birem birem toplayayım odunu
Bilem dedim bilemedim adını
Al fistan yanaklı Türkmen kadını
Bir kız bana emmi dedi neyleyim.

Bizim ilde Urum olur uç olur
Sızılaşır bozkurtlara aş olur
Bir yiğide emmi demek güç olur
Bir kız bana emmi dedi neyleyim.

Karac’oğlan der ki n’olup n’olayım
Akan sular ile ben de geleyim
Sakal seni cımbız ile yolayım
Bir kız bana emmi dedi neyleyim.
  • Karacaoğlan şiirlerini daha çok koşma, semai ve varsağı nazım şekilleriyle söylemiştir. 
  • Şiirlerinde öne çıkan nazım türü ise güzellemedir. Ozan, güzelleme türünün en başarılı temsilcisi kabul edilmektedir.
Vefasızlıktan dolayı duyulan hasreti güzelleme tarzı içinde dile getirdiği  koşmasından bir bölüm:
Şurda bir güzele meyil eyledim
Eğlenip orada kalasım geldi
Başına sokunmuş gülü nergisi
El sunup ucundan alasım geldi

Kız niçin söyledin bana bu sözü
Yüreğime koydun ateşi kozu
Başına sokmuşsun gülü nergisi
Yüzümü yüzüne süresim geldi
Karacaoğlan kimi zaman nasihat de eder:
Dinle sana bir nasihat edeyim,
Hatırdan gönülden geçici olma,
Yiğidin başına bir iş gelince
Onu yadellere açıcı olma.

Mecliste arif ol kelamı dinle,
El iki söylerse sen birin söyle,
Elinden geldikçe iyilik eyle,
Hatıra dokunup yıkıcı olma.

Karac’oğlan söyler sözün başarır,
Aşkın deryasını boydan aşırır,
Seni bir mecliste küçük düşürür,
Kötülerle konup göçücü olma.
 
Yararlanılan Kaynaklar
Kaynakça

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Desteğiniz bizim için önemli. Daha iyi içerikler üretebilmemiz için hem "Takip Et" butonuna tıklayarak hem de yorumlarınızla bize destek olabilirsiniz. Ayrıca sayfaya daha rahat ulaşmak için sayfamızı sık kullanılanlar klasörüne eklemeyi unutmayınız.