Ünlem

  • Bir olay, durum karşısında birden beliren duyguları daha canlı ve daha etkili biçimde anlatmaya yarayan ya da doğadaki sesi yansıtan sözcüklerdir: ah, ey, hey, vah, püfür püfür, eee, öf, tüh...
  • Herhangi bir sözcük, söyleyişle anlam değeri kazanarak ünlem olabilir.
  • Ünlemlere anlam ve değer kazandıran söyleyiştir. Belirtmek istediğimiz farklı duygular, aynı sözcüğün değişik şekillerde vurgulanması ve tonlanması ile sağlanabilir:
Ah, ben orada olacaktım! (yerinme)
Ah oğlum, ben neler çektim bilemezsin. (acınma)
Ah şimdi İstanbul'da olmak var. (istek)
Ünlemler genel olarak üç şekilde gruplandırılır:
1. Asıl ünlemler
2. Ünlem olarak kullanılan sözcükler ve cümleler
3. Yansıma sözcükler
1. Asıl Ünlemler
  • Bunlar ses yapıları bakımından her zaman ünlem olarak kullanılır.
  • Asıl ünlemleri işlevleri yönünden ikiye ayırabiliriz: a) duygu yansıtan ünlemler, b) seslenme ünlemleri
a) Duygu Yansıtan Ünlemler
  • Bu ünlemler çeşitli duyguları belirtmede kullanılır. 
  • Cümlenin başında ya da sonunda bulunabilir: a, ah, oh, ay, vay, of, öf, hop, tüh, eyvah, ya, eh, o, aman...
Ah güzel İstanbul! (özlem)
Ah, onu şimdi elime bir geçirsem. (öfke)
Eyvah! Ne yer yâr kaldı (üzüntü)
Aman, buna çok iyi bakın (rica)
Yazık oldu, tüh! (hayıflanma)
b) Seslenme Ünlemleri
  • Bunlar daha çok seslenmeler için kullanılır: hey, ey, hişt, haydi, hay hay, ha...
  • Ancak bunlardan duyguları belirtmede de yararlanılır.
Hey, baksana!
Hey, gidi günler hey!..
İki adım attım, arkamdan bir ses: Hiştt!..
Hiştt! Onları elleme bakayım.
Haydi! Yola koyulalım.
Hadi hadi, bu sana yeter!
2. Ünlem Olarak Kullanılan Sözcükler 
  • Farklı türdeki sözcükler, duygu değeri katılarak ünlem olarak kullanılabilir. 
  • Bazı cümlelerin de ünlem görevi üstlendiği görülmektedir.
  • Seslenmek ve bir duyguyu anlatmak için kullanılan her tür sözcük, ünlem özelliği kazanır. Bunların tümünü belirtmenin olanağı yoktur. Konuşmalarda ünlem özellikleri daha net anlaşılan bu sözcükler, yazıda ünlem işareti ile gösterilerek belirginleştirilir: Arkadaş!, Canım!, Beyinsiz!, Öğretmenim!, Güzel!, Ahmet!, Sen!, Sus!, Yaşasın!, Olur!
3. Yansıma Sözcükler
  • Doğadaki seslerden oluşmuş sözcüklerdir. 
  • Bunlar, duygu ve dilekleri anlatmaktan çok varlığa ait olan sesin taklididir. Anlamı kuvvetlendirmek için kullanılabilir: tak, tik tak, kışt, zırr, çat, vuu, horul horul..
İlgili Sayfalar

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Desteğiniz bizim için önemli. Daha iyi içerikler üretebilmemiz için hem "Takip Et" butonuna tıklayarak hem de yorumlarınızla bize destek olabilirsiniz. Ayrıca sayfaya daha rahat ulaşmak için sayfamızı sık kullanılanlar klasörüne eklemeyi unutmayınız.