Liberte

Abdülhak Hamit

• Abdülhak Hamit Tarhan'ın manzum oyunu.
• II. Abdülhamit'in yönetim anlayışının eleştirildiği eser, 1877'de yazılmasına rağmen ancak 1913'te yayımlanmıştır.
• Alegorik bir eserdir. 
• Eserde Mithat Paşa'nın (Başvekil Liberal) sürülmesi olayı alegorik tarzda ele alınarak "hürriyet" teması öne çıkarılmıştır. 
• Oyunda şahıslar temsil ettikleri kavramlarla anılır: Liberte (hürriyet), Nasyon (millet), Liberal (yenilikçi)... 
• Fransızca kelimeleri şahıslarına isim olarak seçen sanatçı, böylece 1789 Fransız Devrimi’nin temel kavramlarını eserine taşımış olur.
• Oyun, 11'li hece ölçüsüyle yazılmıştır.
• Belli bir nazım şekliyle yazılmayan eserde genelde çapraz kafiye kullanılmıştır:

Herkesin dediği şundan ibaret:
Gûya Nasyon Liberte’ye müştak,
Liberte de bu iştiyak u hasret
Keyfiyetinde Nasyon’a ortak!
İşi herkesten evvel duyan kıral
Bunu başvekile isnâd ediyor;
Çünkü başvekili olan Liberal
Seni istemekte inad ediyor.

Özet

Liberte (hürriyet), sarayda oturmaya mecbur edilmiş bir genç kızdır. Büyük bir aşkla bağlı olduğu sevgilisi Nasyon (millet) ile görüşmesi mümkün değildir. Özellikle Liberte’yi sevmeyen ve Kral Despot'a (II. Abdülhamit) da yakın olan çevreler, iki sevgilinin bir araya gelmesine engel olmaya çalışır. Bu arada, Nasyon’un babası Başvekil Liberal (Mithat Paşa) de iki sevgilinin birleşmesi için gayret etmektedir. Liberte, her şeyi göze almışken nedimesi ile Kral'ın dalkavuklarından biri olan Enstrüman onu bu sevdadan vazgeçirmeye çalışır. Liberte, uzun monologlarla saray içindeki entrikaları ve halkın nasıl aldatıldığını anlatır. Halk yaşananlardan bezmiştir. Liberte, Başvekil Liberal'in de çok yakın bir zamanda görevden alınacağından korkmaktadır.

Oyunun ikinci perdesinde Liberte uykusunda sevgilisi Nasyon ile uzun bir söyleşiye dalar. Nasyon, elinin kolunun bağlı olduğunu, meydanın dalkavuklara kaldığını söyler. Bu kısımda vatan sevgisi öne çıkarılır. Liberte, tüm yaşananlardan Kral’dan çok onun etrafındaki dalkavuk takımını sorumlu tutmaktadır. Hatta onu ikna etmeye çalışır. Kral Despot, Liberte'nin uyarılarına ve suçlamalarına karşı sessiz kalarak sadece ona duyduğu aşkı dile getirir.

Oyunun üçüncü perdesinde Kral'a, ahalinin ihtilâl hazırlığı içinde olduğu haberi verilir. Dedikoduya göre Liberal bunu fırsat bilerek ülkeye cumhuriyeti getirme hazırlığı içindedir. O sırada, Başvekil Liberal gelir. Geliş sebebini, Liberte ile oğlu Nasyon'u kavuşturmak olarak açıklar. Halkın da bu istekte olduğunu özellikle vurgular. Liberte ile Nasyon’un kavuşmasına engel olursa bir önceki Kral gibi (Sultan Abdülaziz) tahtını bırakmak zorunda kalacağını ima eder. İki sevgilinin kavuşmasıyla Kral'ın halkın gönlünde taht kurabileceğini söyler. Despot, Liberte ile Nasyon’un bir araya gelmesine izin verdiğini açıklar. Ancak ahali arasında duyulan “yaşasın Başvekil, yaşasın Liberal” gibi nidâlardan huzursuz olan Despot, bu iyiliğin Başvekil Liberal’e mâl edileceği endişesiyle Liberal’in azledilmesi ve sürülmesine karar verir. Oyun, Liberal’in sürgüne gönderilmesiyle sona erer.

İlgili Sayfalar 

• Abdülhak Hamit Tarhan  

• Tanzimat Dönemi Tiyatro Özetleri  

• Tanzimat 2. Dönem Genel Özellikleri 

Yararlanılan Kaynaklar 

• Meşrutiyet Devri Türk Edebiyatında Manzum Tiyatro, Gürkan Yavaş
• Resimli Türk Edebiyatı Tarihi 2.Cilt, Nihat Sami Banarlı