Vasıf Öngören (1938-1984)

Vasıf Öngören

• Oyun yazarı, oyuncu, yönetmen.
• 15 Şubat 1938'de Tavşanlı’da (Kütahya) doğdu.
• Almanya’da tiyatro eğitimi gördü (1961-1966).
• Yurda dönünce çeşitli tiyatrolarda oyunculuk yaptı.
• 1969'da arkadaşlarıyla Ankara Birliği Sahnesini kurdu.
• 1970’te sahnelediği "Asiye Nasıl Kurtulur?" oyunu birçok dile çevrilmiş, iki kez de sinemaya uyarlanmıştır.
• 1972'de tiyatroda gizli örgüt kurmak gerekçesiyle mahkûm edilerek iki yıl hapis yattı.
• Epik tiyatronun kurucusu Bertolt Brecht’in çeşitli oyunlarını sahneye koydu.
• 1978-79 döneminde, Nazım Hikmet'in Memleketimden İnsan Manzaraları adlı eserinden aldığı bölümleri tek kişilik bir oyuna dönüştürdü.
• 1980’de önce Berlin’e, sonra Hollanda’ya gitti.
• Amsterdam'da "El Kapısı" adıyla bir tiyatro topluluğu kurdu.
• 14 Mayıs 1984 tarihinde 46 yaşında iken Amsterdam’da öldü.

Sanat Anlayışı

• Epik tiyatronun ülkemizdeki önemli uygulayıcılarından biridir.
• "Asiye Nasıl Kurtulur?" oyunu ile tanındı.
• Eserlerini toplumcu-gerçekçi bir anlayışla yazmıştır.
• Tiyatro yoluyla seyirciyi bilinçlendirmek ister. Ona göre tiyatro, sömürülen halkı bilinçlendirmek ve harekete geçirmek için kullandığı politik bir araçtır.
• Oyunlarında toplumsal değerleri, sınıfsal çelişkileri, ekonomik ve siyasal sorunları ele aldı.
• Yalın bir dil kullanan sanatçı, eserlerinde yer yer mizah ögesine de yer vermiştir.

Eserleri

• Oyun: Almanya Defteri (Göç), Asiye Nasıl Kurtulur, Oyun Nasıl Oynanmalı, Zengin Mutfağı
• Çocuk Kitabı/Masal: Masalın Aslı

Oyunlarının Konuları

• Almanya Defteri (Göç): Oyunda, 1950'li yılların Türkiye'sinde oto tamirciliği ile geçinmeye çalışan bir ailenin yaşadığı ekonomik sıkıntılar anlatılmaktadır. Kurdukları düşleri gerçekleştiremeyen aile, elindekileri de kaybedince çareyi Almanya'ya işçi olarak gitmekte bulacaktır.

• Asiye Nasıl Kurtulur?: Annesi bir hayat kadını olan Asiye’nin hikayesini ele alan oyun, yoksulluk kıskacında kadın sorunlarını ele almaktadır. Oyunda sahne kenarında bir anlatıcı ve Fuhuşla Mücadele Dernekleri Genel Başkanı Seniye Gümüşçü oturmaktadır. Asiye’nin hikayesi oyuncular tarafından canlandırılır. Anlatıcı, Asiye’nin yaşadığı her güçlük karşısında oyunu durdurarak Seniye Hanım'a Asiye’nin ne yapması gerektiğini sorar. Seniye Hanım da Asiye’nin nasıl kurtulabileceğine dair değerlendirmelerde bulunur. Oyun, "Asiye nasıl kurtulur?" sorusuna burjuva bakış açısıyla çözümler sunan Seniye Hanım’ın yönlendirmesiyle ilerler. Geniş özet için tıklayınız.

• Zengin Mutfağı: Oyun, sınıflar arasındaki farkın gitgide keskinleştiği 1970'ler Türkiye'sinde geçer. Öngören oyunu, bir köşkün zengin mutfağında hizmet verenler üzerinden kurgulamıştır. Oyun kişileri Kerim adlı bir zenginin köşkünde aşçılık yapan Lütfü Usta, hizmetçi kız, şoför Seyfi, Seyfi’nin abisi Ahmet ve hizmetçi kızın nişanlısı Selim’dir. Mutfaktakiler bir anlamda emek-sermaye mücadelesinde kavganın dışında kalmaya çalışan ya da saflarını şaşırmış emekçilerdir. Oyunda işçi Murat'ın simgelediği "emek" ve köşkün sahibinin simgelediği "sermaye" arasındaki çatışma sahnede yansıtılmaz. Oyundaki kişiler, farkında olmadan sermayeden yana taraf olacaktır. Ancak oyun süreci içinde hepsi bir iç hesaplaşma yaşayacaktır.

• Oyun Nasıl Oynanmalı: Oyunda burjuva sınıfının kazanma hırsı altında sömürülen işçi sınıfından insanlar konu edilmiştir. Oyundaki para ödüllü yarışmada bir sunucu, bir noter ve küçük burjuva sınıfından iki yarışmacı vardır. Oyun içinde oyun olarak kurgulan eserde yarışmacılar, sahnedeki oyunda film yıldızı olmak isteyen ve gecekonduda yaşayan işçi bir ailenin güzel kızı Sevil'i yönlendirmektedir. Yarışmacıların esas hedefi, iç oyundaki Sevil’in film yıldızı olma serüveninde karşısına çıkan engellere çözüm üreterek oyunun devamlılığını sağlamaktır. Yarışmayı kazanma hırsı içerisindeki iki yarışmacı, ilk perdenin sonunda birbirleri ile ters düşerler ve erkek yarışmacı yarışmadan çekilir. Oyun sürdürüldükçe Sevil, yapımcılar ve patronlar tarafından sömürülen bir kuklaya dönüşür.  

İlgili Sayfa

• Cumhuriyet Dönemi Tiyatro Özetleri

• Cumhuriyet Dönemi Tiyatro Yazarları Kısa Kısa

Yararlanılan Kaynaklar

• Vasıf Öngören'in "Zengin Mutfağı" Adlı Eserinin Edebi Tahlili, Irmak Örnek
• Sanat-Siyaset İlişkisi Açısından Vasıf Öngören'in "Oyun Nasıl Oynanmalı" Metnine Bakış, Arda Öztürk
• Vasıf Öngören'in Zengin Mutfağı Oyununda Tiyatronun Sosyal Sorumluluğu: Brecht Çerçevesinde Bir Değerlendirme, Selda Dudu