- Türk mutasavvıf-şair.
- "Pir-i Türkistan" olarak da bilinir.
- "Yeseviyye" tarikatının kurucusudur.
- Hayatı hakkında bilinenler, hikmetleri (şiirleri) ile hakkında anlatılan menkıbelerle sınırlıdır.
- Bugünkü Doğu Türkistan'ın Aksu vilayetine bağlı Sayram kasabasında doğdu.
- Yedi yaşında yetim kalınca Yesi'ye yerleşti.
- Medrese tahsili gördü, Arapça ve Farsça öğrendi.
- Tasavvuf terbiyesini Arslan Baba’dan aldı.
- Buhara’ya giderek eğitimine devam etti, irşat hizmetinde bulundu. Sonrasında Yesi’ye dönerek kendi tekkesini kurdu.
- Geçimini kaşık yontarak sağladı.
- Şiirleri ve sohbetleriyle İslâmiyet’in Orta Asya'da yayılmasına öncülük etti.
- Ahmet Yesevi ve dervişleri tarafından söylenen şiirlerin her birine "hikmet" denmektedir.
- Divan-ı Hikmet, Ahmet Yesevi'nin ve onun ölümünden sonra Yesevi dervişlerinin onun üslubu ile söylediği hikmetlerden oluşan defterlere verilen isimdir.
- Onun izinden giden dervişlerden bir kısmı Anadolu'ya geçerek Anadolu'nun İslamlaşmasına öncülük etti. Kurduğu Yeseviyye tarikatı, Anadolu’daki pek çok tarikata kaynak oldu.
- Yesevi'nin izlerini Yunus Emre ve Hacı Bektaş-ı Veli’de görmek mümkündür.
- Aşağıdaki Ahmet Yesevi'ye ait dizeler, Yunus Emre'nin "Aşkın aldı benden beni" diye başlayan ilahisi ile büyük benzerlik gösterir:
Aşkın kıldı şeydâ beni, cümle âlem bildi beni
Kaygım sensin dünü günü bana sen gereksin sen
- Göçebe Türklere İslam'ı sevdirmek gayesiyle şiirlerinde sade bir dil ile hece ölçüsünü tercih etmiştir.
- Vefatının 850. yıldönümü nedeniyle 2016 yılı UNESCO tarafından Hoca Ahmet Yesevi Yılı ilan edilmiştir.
Hikmetlerinden...
- Ona göre insanın kendisini bilmesi Hakk'ı bilmesi demektir:
Kendini bildi ise Hakk’ı bildi;
Allah’tan korktu ve insafa geldi.
Allah de ey Kul Ahmed özünü bil
Özünü bilince ilmin ile amel kıl
- Ona göre kuru ilmin kimseye faydası yoktur. Öğrendiklerini hayata geçirip yaşayanlar, gerçek kurtuluşa erenlerdir. Bunu başaran alimler dinin çırağıdır (kandilleridir). Bunu başaramayanları da kitap yüklü eşeğe benzetir:
Amel işleyen âlimler dinimizin çırağı,
Burak biner mahşerde eğri koyar börkünü.
Amel eylese âlimler dini ve ayın aydınlığı,
Görse olur onların görklü yüzünün rengi.
Amel işlemeyip "zâhir" ilmini bilmeyip kalanlar,
Arkasına yükler kırk eşeğin yükünü.
Yesevi, insan sevgisi konusunda da uyarılarda bulunur. İnanç farkı gözetmeden herkese aynı derece ile yaklaşılması gerektiğini söyler. Ona göre hoşgörünün ve sevginin kaynağı Allah'tır. Buna dikkat etmeyenler cehenneme (siccin) hazır olmalıdır. (bizar: usanmış, bezmiş; Siccin: Cehennemde bir vadinin adı, amel defteri)
Sünnet imiş, kâfir de olsa, incitme sen;
Hüda bizardır katı yürekli gönül incitenden;
Allah şahit, öyle kula hazırdır Siccîn;
Bilginlerden duyup bu sözü söyledim işte.
Divan-ı Hikmet
- Dinî-tasavvufi şiirlerden oluşan eser.
- İslami devir Türk edebiyatının ilk eserlerinden biridir.
- Eser, Hoca Ahmet Yesevi'nin ve onun ölümünden sonra Yesevi dervişlerinin onun üslubu ile söylediği şiirlerden oluşmaktadır.
- Bu şiirlerin her birine hikmet adı verilir.
- Eserin yazılma amacı, halka İslamiyet’i öğretmektir.
- Sade bir dille yazılmıştır.
- Didaktik (öğretici) bir eserdir.
- Hikmetlerin büyük bir kısmı 5-25 arasında değişen dörtlüklerden ibaret olup uyak düzeni koşmaya benzemektedir.
- Eserdeki hikmetlerin tamamında hece ölçüsü kullanılmıştır.
- Eser Karahanlı Türkçesi ile kaleme alınmıştır.
İlgili Sayfalar
Yararlanılan Kaynaklar
- TDV İslam Ansiklopedisi, Hoca Ahmet Yesevi Maddesi, Kemal Eraslan
- Diyanet İlmî Dergi, Hoca Ahmed Yesevi Özel Sayısı
