Garip Akımı

  • Cumhuriyet Dönemi şiir hareketi.
  • Birinci Yeni Hareketi olarak da bilinir.
  • Orhan Veli Kanık, Oktay Rifat Horozcu ve Melih Cevdet Anday 1941 yılında Garip adıyla ortak bir kitap yayımlar. 
  • Kitapta, Orhan Veli'nin kaleme aldığı ön sözdeki düşünceler Cumhuriyet sonrası Türk şiiri için birçok açıdan dönüm noktası olur.
Özellikleri
  • Şiirdeki biçimsel özelliklere (ölçü, uyak) karşı çıkılmıştır. 
  • Şiirler, şairanelikten uzak bir günlük konuşma dili ile yazılmıştır.
  • Söz sanatları ve imge gereksiz görülür.
  • Sıradan insanların sıradan hayatları şiire konu olur.
  • Gülmece ve ince yergi öne çıkar.
  • Yaşama sevinci, doğa, çocukluğa dönüş, ölüm, insan sevgisi, İstanbul ve aşk en çok işlenen temalardır. 
  • Siyaset dışı kalınmıştır.
  • Orhan Veli, yazdığı ön sözde sürrealistlerden etkilendiklerini ve onları takdir ettiklerini söylese de hiçbir edebi akıma bağlı olmadıklarının altını çizmiştir.
Ön Söz'den Öne Çıkanlar
  • Şiir, bir söz söyleme sanatıdır; vezin ve kafiyeye ihtiyacı yoktur.
  • Teşbih, istiare, mübalağa gibi edebî sanatlara ihtiyaç yoktur. Edebî sanatlar, eşyayı olduğundan başka türlü göstermek gayretinden doğmuştur.
  • Şiirde musikiye ve resme yer verme, onlardan faydalanma yanlıştır.
  • Şiir, bütün kural ve sınırlamalardan kurtarılmalıdır. Şair; hiçbir süs ve zeka hokkabazlığına başvurmadan açık, yalın ve basit bir biçimde bilinçaltını boşaltabilmelidir.
  • Eskiye ait olan her şeye özelikle de şairaneliğine karşı çıkılmalıdır.
  • Şiir bugüne kadar sadece belli bir zümrenin zevkine hitap etmiştir. Yeni şiir, yaşamak için sürekli mücadele etmek zorunda olan insanların hakkıdır ve onların zevkine hitap etmelidir.
Örnekli Açıklamalar
  • Garip hareketi, şiirde eskiye ait her şeye karşıdır. 
  • Orhan Veli'nin aşağıdaki "Eskiler Alıyorum" şiiri bu açıdan okunabilir. Şiirdeki son mısra Ahmet Haşim'in “Bir Günün Sonunda Arzu” şiirindeki "Göllerde bu dem bir kamış olsam” mısrasına da bir göndermedir:
Eskiler alıyorum
Alıp yıldız yapıyorum
Musikî ruhun gıdasıdır
Musikîye bayılıyorum
Şiir yazıyorum
Şiir yazıp eskiler alıyorum
Eskiler verip musikîler alıyorum
Bir de rakı şişesinde balık olsam
  • Günlük konuşma dili ile yazılan şiirlerde söz sanatları, imge, ölçü ve uyak gereksiz görülür:
Bakakalırım giden geminin ardından;
Atamam kendimi denize, dünya güzel;
Serde erkeklik var, ağlayamam  (Orhan Veli Kanık)
  • Sıradan insanların sıradan hayatları şiire konu olur:
Hiçbir şeyden çekmedi dünyada
Nasırdan çektiği kadar;
Hatta çirkin yaratıldığından bile
O kadar müteessir değildi;
Kundurası vurmadığı zamanlarda
Anmazdı ama Allah'ın adını,
Günahkâr da sayılmazdı.
Yazık oldu Süleyman Efendi’ye 

.... (Orhan Veli Kanık)
  • Gülmece ve ince yergi öne çıkar:
Kuyruklu Şiir
Uyuşamayız yollarımız ayrı
Sen ciğercinin kedisi, ben sokak kedisi
Seni yiyeceğin kalaylı kapta
Benimki aslan ağzında
Sen aşk rüyası görürsün, ben kemik
Ama seninki de kolay değil, kardeşim
Kolay değil hani
Böyle kuyruk sallamak Tanrının günü. (Orhan Veli Kanık)
Tecelli
Nedir bu benim çilem
Hesap bilmem
Muhasebede memurum
En sevdiğim yemek imambayıldı
Dokunur
Bir kız tanırım çilli
Ben onu severim
O beni sevmez  (
Oktay Rifat Horozcu)
Kendileri hakkında söyledikleri:
Melih Cevdet şiir yazma işini başta nasıl şakaya aldıklarını ve eğlendiklerini “Biz üç arkadaş şiir yazarken nasıl şaka ediyorduk, bilemezsiniz… Dünyayı şakaya alıyorduk. Gerçekten devrimci bir şiir olduğunu sonradan anladım. Çünkü bu şiir alaydan çıkmıştı. Alay etmezseniz hiçbir şey çıkaramazsınız. Biz düpedüz alay ettik.” sözleriyle dile getirmektedir. 
Kamuoyunda daha çok olumsuz eleştirilerle karşılanan bu ilk dönem şiirleri için Orhan Veli ise şu açıklamayı yapar: 
“Yirmi yaşımızı dolduralı bir iki seneden fazla olmamıştı; beylik kalıplar, beylik oyunlar, beylik dünyalar içinde bunalmış kalmış olan şiire yeni imkanlar arayalım dedik. Şiire yeni dünyalar, yeni insanlar sokarak, yeni söyleyişler bularak şiirin sınırlarını biraz daha genişletmek istedik. İlk işimiz, bilinen sanatları bir tarafa bırakıp şiiri bu sanatlar dışında şiir yapan özellikleri aramak oldu."

👉 Garip Akımı Çıkmış Sorular

İlgili Sayfalar
  • Orhan Veli ve Geleneksel Türk Şiiri, Rıza Bağcı 
  • Orhan Veli'nin "Eskiler Alıyorum" Şiirine Eleştirel Bir Yaklaşım, Ahmet Aydın

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Desteğiniz bizim için önemli. Daha iyi içerikler üretebilmemiz için hem "Takip Et" butonuna tıklayarak hem de yorumlarınızla bize destek olabilirsiniz. Ayrıca sayfaya daha rahat ulaşmak için sayfamızı sık kullanılanlar klasörüne eklemeyi unutmayınız.