YKS Edebiyat Türkçe: Ahmet Muhip Dıranas (1909

Ahmet Muhip Dıranas

Türk şair, çevirmen ve köşe yazarı.
1909 yılında İstanbul'da doğar. Dokuz yaşında annesiyle babasının memleketi olan Sinop'a (Salı Köyü) gelen Ahmet Muhip, okula burada başlar. Şiirlerindeki tabiat sevgisinin ilk kaynağı da bu köy olacaktır.
Kurtuluş Savaşı'nda babası yeniden askere alınır. Savaş sonrası aile Ankara’ya taşınır.
Ankara Erkek Lisesinde öğretmenleri olan Faruk Nafiz Çamlıbel ve Ahmet Hamdi Tanpınar'dan etkilenir.
Ankara Hukuk Fakültesini yarıda bırakarak İstanbul Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’ne kayıt olur.
Güzel Sanatlar Akademisi Kitaplığında kütüphane müdürlüğü, daha sonra ise Dolmabahçe Resim ve Heykel Müzesi müdür yardımcılığı görevlerinde bulunur.
1939'da Ankara'ya döner. Ankara'da Çocuk Esirgeme Kurumu Başkanlığı, Devlet Tiyatrosu Edebî Kurul Başkanlığı, Anadolu Ajansı Yönetim Kurulu üyeliği gibi görevlerde bulunur. Politikaya atılarak Zafer gazetesinde yazılar yazar. Birkaç kez DP'den milletvekili adayı olduysa da seçilemez.
21 Haziran 1980’de ölen şairin mezarı Sinop’tadır.

Sanat Anlayışı

Şiirlerinde kuvvetli bir tabiat sevgisi ve aşk öne çıkar.
Fransız şiirinden özellikle Baudelaire'den etkilenmiştir.
Kar, Serenad, Olvido ve Fahriye Abla şiirleriyle ünlüdür.
Şiirde şekle ve ahenge büyük önem verir.
Zaman ve mekana bağlı olmayan lirik ve sembolik şiirler yazmıştır (Bu açıdan Fahriye Abla şiiri istisnadır).
Dıranas bütün şiirlerini hece ölçüsüyle yazar. Ancak şiirlerinde hecenin alışılmış uygulamalarının dışına çıkar: aynı şiirde farklı hece kalıpları kullanmak, az kullanılan hece kalıpları kullanmak, hece kalıplarını duraksız kullanmak ya da karma nazım birimleri kullanmak gibi
Hocası Ahmet Hamdi Tanpınar gibi şiir konusunda titiz davranan Dıranas az şiir yazmış, şiirleri ancak 1974 yılında kitap haline getirmiştir.

Eserleri

Şiir: Şiirler
Tiyatroları: Gölgeler, O Böyle İstemezdi

Ahmet Muhip Dıranas anlatıyor:

“… Asıl şiire girişim, olağanüstü iki tesadüfle olmuştur. Ankara Lisesinin ortaokulunun son sınıfında falandık sanıyorum. İşte; talih o zaman Ankara’da, yarı şair ilahı gibi geziyordu. Yakışıklı da bir adam. (Faruk Nafiz Çamlıbel) Şiire asıl başlayışımın ona bir özenti olabileceğini sanırım. Ve o zaman yazdığım bir şiiri bazı okul arkadaşlarım bu hocamıza götürmüşler. O, şiiri gerçekten mi beğenmemiş, yoksa benim derslerimden ayrı bir şeyle uğraşmamı istemediği için mi, tabii bir hoca olarak “yok, yok. Bunda iş yok. Boşu boşuna bunlarla uğraşmasın, derslerine baksın.” Demiş. Bu, tahmin edersiniz, beni çok üzmüştü. Sonra tesadüf bir iki ay sonra bir başka büyük adamı, Ahmet Hamdi Tanpınar’ı karşıma çıkardı. Bende asıl sanata girişin büyük etkisi onunla başlar. Yine aynı gayretkeş arkadaşlar, aynı şiirimi bu defa Ahmet Hamdi’ye götürmüşler. Ahmet Hamdi; o zaman lise kısmının edebiyat öğretmeni idi. Hemen alelacele beni aratıyor. Odası hâlâ gözümün önündedir. Küçücük bir bekar odası; okulun içinde, lojman kısmında, yerler kitaplarla dolu idi, darmadağınık atılmış vaziyette. Beni karşısına oturttu, şiirimi okuttu ve şiirimi çok beğendiğini söyledi. Gitti kitapları arasında bir kitap çekerek benim elime tutuşturdu. “Bunu okuyacaksın.” dedi. Kitabı açtım, baktım, anlamaya imkan yok. Sonradan anlıyorum ki, Fransız şairi Baudelaire’in “Les Fleurs du Mal”i ve gerçekten de ben o kitabı sonradan okudum.”

Şiirlerinden Örnekler

Kar

Kardır yağan üstümüze geceden,

Yağmurlu, karanlık bir düşünceden,

Ormanın uğultusuyla birlikte

Ve dörtnala dümdüz bir mavilikte

Kar yağıyor üstümüze, inceden.

Sesin nerde kaldı, her günkü sesin,

Unutulmuş güzel şarkılar için

Bu kar gecesinde uzaktan, yoldan,

Rüzgâr gibi tâ eski Anadolu'dan

Sesin nerde kaldı? Kar içindesin!

Ne sabahtır bu mavilik ne akşam!

Uyandırmayın beni, uyanamam.

Kaybolmuş sevdiklerimiz aşkına,

Allah aşkına, gök, deniz aşkına

Yağsın kar üstümüze buram buram...

Buğulandıkça yüzü her aynanın

Beyaz dokusunda bu saf rüyanın

Göğe uzanır - tek, tenha - bir kamış

Sırf unutmak için, unutmak ey kış!
Büyük yalnızlığını dünyanın.

Fahriye Abla

Ek Bilgi: Ahmet Muhip Dıranas, "Fahriye Abla" şiirinde çocukluk yıllarında kendisinde kuvvetli bir iz bırakan bir genç kızı ve kızın yaşadığı çevreyi realist hikayeye benzer bir metotla tasvir eder. Şiirin son bendinde Fahriye Abla'nın gönül verdiği delikanlıya değil de belki de sevmediği, tanımadığı bir adamla evlendirilerek Erzincan'a taşındığını öğreniriz. Şiir, 1984 yılında aynı adla Yavuz Turgul tarafından sinemaya aktarılmıştır. Bestesi Atilla Özdemiroğlu’na ait Özdemir Erdoğan’ın seslendirdiği “Fahriye Abla” şarkısı da filmi ve şiiri daha kalıcı ve popüler hâle getirmiştir.

Hava keskin bir kömür kokusuyla dolar,
Kapanırdı daha gün batmadan kapılar.
O afyon ruhu gibi baygın mahalleden
Hayalimde tek çizgi bir sen kalmışsın, sen;
Hülyasındaki geniş aydınlığa gülen
Gözlerin, dişlerin ve ak pak gerdanınla
Ne şirin komşumuzdun sen Fahriye Abla!

Eviniz kutu gibi küçücük bir evdi,
Sarmaşıklarla balkonu örtük bir evdi;
Güneşin batmasına yakın saatlerde
Yıkanırdı gölgesi kuytu bir derede;
Yaz kış yeşil bir saksı ıtır pencerede;
Bahçede akasyalar açardı baharla
Ne şirin komşumuzdun sen Fahriye Abla

Önce upuzun sonra kesik saçın vardı;
Tenin buğdaysı, boyun bir başak kadardı;
İçini gıcıklıyordu bütün erkeklerin
Altın bileziklerle dolu bileklerin,
Açılırdı rüzgarda kısa eteklerin;
Açık, saçık şarkılar söylerdin en fazla,
Ne çapkın komşumuzdun sen Fahriye Abla!

Gönül verdin derlerdi o delikanlıya.

En sonunda varmışsın bir Erzincanlıya.

Bilmem, şimdi hâlâ bu ilk kocanda mısın?

Hâlâ dağları karlı Erzincan'da mısın?

Bırak geçmiş günleri gönlüm hatırlasın;

Hatırada kalan şey değişmez zamanla...
Ne vefalı komşumuzdun sen Fahriye Abla!