Süleyman Çelebi (1351-1422)

Süleyman Çelebi
  • Mevlit şairi.
  • Hakkında bilinenler sınırlıdır.
  • 1351'de Bursa'da doğdu. 
  • Yıldırım Bayezit devrinde bir süre Dîvân-ı Hümâyun imamlığı yapan Süleyman Çelebi, 1400'de tamamlanan Bursa Ulucamii imamlığına getirilmiştir.
  • Bilinen tek eseri daha çok "Mevlit" adıyla tanınan Vesiletü'n Necat'tır.
Mevlit Nedir?
  • Arapça "velede" (doğmak veya doğurmak) kökünden türeyen "mevlit"in sözcük anlamı doğum yeri ve zamanıdır. 
  • Mevlit sözcüğü ilk etapta Hz. Peygamberi hatırlatırken aynı kökten gelen milat  sözcüğü ise Hz. İsa'yı çağrıştırmaktadır.
  • Mevlit, Hz. Peygamber'in doğum yıl dönümünde yapılan törenlerde okunmak üzere yazılmış eserlerin ortak adıdır.
  • Siyer kitaplarındaki manzum parçalar, bu türün ilk örnekleri olarak kabul edilebilir. 
Vesiletü'n Necat
  • Vesiletü'n Necat (Kurtuluş Vesilesi) halk arasında Mevlit olarak bilinir.
  • Eser, mevlit türünün en çok bilinen ve en güzel örneğidir.
  • Birçok dile çevrilen eser, 1409'da yazılmıştır (15.yüzyıl eseri)
  • Vesiletü'n Necat; doğum, sünnet, askere gönderme, evlenme, ölüm gibi özel merasimlerde mevlithanlar tarafından müzik eşliğinde icra edilir.
  • Eserin içinde kaside şeklinde yazılmış şiirler olsa da Mevlit (Vesiletü'n Necat) bir mesnevidir.
  • Aruzun "fâilâtün fâilâtün fâilün" kalıbıyla yazılan eser 768 beyittir.
  • Birçok beyti sehl-i mümteni örneği kabul edilen eser sade bir Türkçe ile yazılmıştır. 
  • Eser sanatlı bir üsluba sahiptir.
  • Eserin belli başlı bölümleri şunlardır: tevhit - münacat, velâdet (Hz. Peygamberin doğumu), mucizât (Peygamberin mucizeleri), miraç (göğe yükselişi), vefat ve dua.
  • Eserin kısa zamanda gördüğü büyük ilgi sonrasında Vesiletü'n Necat'a benzer başka mevlitler de yazılmıştır.
Eserin Yazılma Hikayesi
  • Süleyman Çelebi'nin Ulucami’de imamlık yaptığı yıllarda bir vaiz, peygamberler arasında bir fark bulunmadığını, bu sebeple Hz. Muhammed’in Hz. İsa'dan ve diğer peygamberlerden üstün olmadığını söyler. Cemaatten bazıları vaizin bu görüşüne karşı çıkmış, tartışmalar büyümüş, bu arada Süleyman Çelebi de şu beyti söylemiştir: 
"Ölmeyip İsa göğe bulduğu yol
Ümmetinden olmak için idi ol"
  • Süleyman Çelebi, Vesiletü'n Necat adlı eserini çok beğenilen bu beyitten yola çıkarak yazmıştır. 
Vesiletü'n Necat'tan Günümüz Türkçesiyle...
Allah adın zikr idelim evvelâ 
Vâcip oldur cümle işde her kula

(Allah'ın adını analım evvela
Tüm işlerinde gereklidir her kula)


Allah adın her kim ol evvel ana
Her işi âsân ider Allâh ana

(Kim Allah'ın adını önce anarsa
Her işini kolay eder Allah ona)


Allah adı olsa her işin önü
Hergiz ebter olmaya anın sonu

(Allah adı olsa her işin önü
Asla kesik olmaz onun sonu)


Her nefesde Allâh adın di müdâm
Allâh adıyla olur her iş tamâm

(Her nefeste Allah adını söyle
Allah adıyla olur her iş tamam)


Bir kez Allah dise aşk ile lisan
Dökülür cümle günah misl-i hazân

(Dil bir kez Allah dese aşk ile
Dökülür tüm günah sonbahar yaprağı gibi)


İsm-i pâkin pâk olur zikr eyleyen
Her murâda irişür Allâh diyen

(Mübarek adını söyleyen temiz olur
Her isteğine erişir Allah diyen)


Aşk ile gel imdi Allâh diyelim
Derd ile göz yaş ile âh idelim

(Aşk ile gel şimdi Allah diyelim
Dert ile göz yaş ile ah idelim)


Ola kim rahmet kıla ol pâdişâh
Ol Kerîm ü ol Rahîm ü ol ilâh

(Ona kim rahmet kıla o padişah
O cömert ve o esirgeyen ve o ilah)


Birdir ol birliğine şek yokdurur
Gerçi yanlış söyleyenler çokdurur

(Birdir o birliğine şüphe yoktur
Gerçi yanlış söyleyenler çoktur)


Cümle âlem yoğiken ol var idi
Yaradılmışdan Ganî Cebbâr idi

(Cümle âlem yokken o var idi
Yaratılmışlardan çok kudretli idi)


Var iken Ol yok idi ins ü melek
Arş ü ferş ü ay ü gün hem nüh-felek

(O varken yoktu insan ve melek
Yer-gök, ay-güneş hem dokuz gezegen)


Sun’ile bunları Ol var eyledi
Birliğine cümle ikrâr eyledi

(Kudretiyle bunları o var etti
Birliğini herkes kabul etti)


Kudretin izhâr idüp hem Ol Celîl
Birliğine bunları kıldı delîl

(Hem kudretini gösterdi 
o ulu Tanrı
Hem de bunları birliğine delil kıldı)


Ol didi bir kerre var oldu cihân
Olma dirse mahv olur ol dem hemân

(O dedi bir kere (ve) var oldu dünya
Olma derse mahvolur o an hemen)


Bâri ne hâcet kılavuz sözü çok
Birdir Allâh andan artık tanrı yok

(Bir defa çok söz etmeye gerek yok
Birdir Allah ondan başka Tanrı yok)


Haşre dek ger dinilürse bu kelâm
Nice haşr ola bu olmaya tamâm

(Kıyamete kadar anlatılsa da bu söz
Nice kıyamet geçse de olmaz tamam)


Pes Muhammed’dir bu varlığa sebeb
Sıdk ile anın rızâsın kıl taleb

(Muhammet'tir âlemlerin varlığına sebep
Öyle ise sadakatle onun rızasını talep et)

Ger dilersiz bulasız oddan necât
Aşk ile derd ile idin es-Salât

(Eğer dilerseniz ateşten kurtuluşu bulursunuz
Aşk ile dert ile Peygamber'e dua edin)


Ey azîzler işte başlarız söze
Bir vasiyyet kılarız illâ size

(Ey azizler işte başlarız söze
Bir öğüt sunarız mutlaka size)


Ol vasiyet ki derim her kim tuta
Misk gibi kokusu canlarda tüte

(Derim ki o vasiyeti her kim tutarsa
Onun güzel kokusu canlarında duyula)


Hak Teâlâ rahmet eyleye ana
Kim beni ol bir duâ ile ana

(Hak Teâlâ onlara rahmeti ile muamele etsin
Ki belki onlar da beni bir dua ile ansın)


Her ki diler bu duâda buluna
Fâtiha ihsân ide ben kuluna

Elbette bu duada bulunanlar
Bana da bir Fatiha bağışlarlar

...
İlgili Sayfa
Yararlanılan Kaynaklar
  • TDV İslam Ansiklopedisi, Mevlit Maddesi, Ahmet Özel
  • Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, Nihat Sami Banarlı
  • Süleyman Çelebi'nin Mevlid'i Üzerine, Soner Akdağ

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Desteğiniz bizim için önemli. Daha iyi içerikler üretebilmemiz için hem "Takip Et" butonuna tıklayarak hem de yorumlarınızla bize destek olabilirsiniz. Ayrıca sayfaya daha rahat ulaşmak için sayfamızı sık kullanılanlar klasörüne eklemeyi unutmayınız.