Muamma Nedir?

  • Lugazın bir çeşididir.
  • Bir kişinin adı üzerine düzenlenmiş manzum bilmecedir.
  • İlk önceleri Allah'ın isimleriyle başlayan muammalarda zamanla insan isimleri de ele alınmıştır.
  • Muamma yazmak şairlikten çok, bir zekâ ve yetenek işidir.
  • Genelde tek beyitle yazılır ancak kıta ve rubai şekliyle yazılan muammalar da vardır.
  • Tek beyitle yazılan muammalarda mısralar birbirileriyle kafiyelidir.
  • Muammalarda genelde bir isim gizlenmekle beraber birden fazla isim de kastedilebilir.
  • Muammaların başında manzumenin kim için yazıldığı "Benâm-ı ..." şeklinde yazılır. Benâm; ünlü, meşhur anlamındadır. Bu sayede okuyucunun beyitte bu ismin nasıl gizlendiğini bulması sağlanır.
  • Kimi muammalar "ebced" hesabıyla düzenlenmiştir. Bu sayede harflerin rakamsal karşılıklarıyla işlem yapılarak sonuca gidilmiştir.
Muamma-Lugaz Farkı
  • Muammada kastedilen ismin harflerine, lugazda ise bir nesnenin özelliklerine işaret edilir. 
  • Lugazda herhangi bir şey konu edilirken muamma yalnız insan adları için yazılır.
  • Lugazlar; "ol nedir kim, ol ne kim, ol ne şey kim" gibi sorular içerirken muammalar da soru anlamı içeren sözcükler pek kullanılmaz. 
Türk Edebiyatında Muamma
  • Ahmedî (öl.1413) Türk edebiyatında ilk muamma söyleyen şairdir.
  • Ahmedi dışında Cem Sultan, Baki, Fuzuli, Nabi, Fıtnat Hanım, Sünbülzâde Vehbi gibi önemli şairler de muamma söylemiştir.
  • 700’e yakın muamma söyleyerek bu konuda şöhret kazanan Emrullah Emrî (öl.1575) ise bu türün en önemli ismidir. 
Çözümlü Örnekler
Nabi

Bende yok sabr-ı sükûn, sende vefadan zerre
İki yoktan ne çıkar fikredelim bir kere

Açıklama: Nabi'nin mahlasına dair yazdığı beyittir. "Nâ" ve "bî" Türkçede de kullanılan ve bîçare, nâmahrem örneklerinde olduğu gibi olumsuzluk bildiren ön eklerdir. İki yoktan ortaya çıkan "Nabi" sözcüğüdür. 
Emin

Gül yüzünde koma hatt-ı anberin
Giymesin mâtem libâsın yâsemin


Açıklama: Muamma, Emrullah Emri'ye aittir. Çözümü en kolay muammalardan biridir. Beyitteki "matem" sözcüğü "yas" sözcüğüne karşılık gelmektedir. "Yasemin" sözcüğünden yas elbisesi (libâs) yani “yas” hecesi çıkarılırsa geriye “Emin” ismi kalır.
İlgili Sayfalar
👉 Divan Şiiri Nazım Türleri

Yararlanılan Kaynaklar
  • Bir Muamma ve Lugaz Metni Hakkında, Bahadır Güneş
  • Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İskender Pala
  • TDV İslam Ansiklopedisi Muamma Maddesi, M. A. Yekta Saraç

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Desteğiniz bizim için önemli. Daha iyi içerikler üretebilmemiz için hem "Takip Et" butonuna tıklayarak hem de yorumlarınızla bize destek olabilirsiniz. Ayrıca sayfaya daha rahat ulaşmak için sayfamızı sık kullanılanlar klasörüne eklemeyi unutmayınız.