Gılgamış Destanı

  • Sümer destanı.
    Endiku'nun Ölümü
  • Dünya tarihinin bilinen en eski yazılı destanıdır.
  • Gılgamış, ilk Sümer yerleşkelerinden Uruk kentinin kralıdır (MÖ 3000'e doğru).
  • Gılgamış ölümünden bir süre sonra efsanevi bir kimlik kazanır. Destana göre, Gılgamış dünyaya bir tanrı-­insan olarak gelmiştir. Babası kendinden önce kral olan, sonra tanrılaştırılan Lugalbanda, annesi tanrıça Ninsun’dur. Bu nedenle, onun üçte biri insan, üçte ikisi tanrı olarak kabul edilmiştir.
  • Gılgamış'a ait değişik söylenceler MÖ 2000'lerde yazıya geçirilir. 
  • Tamamı yaklaşık üç bin dize olması gereken bu metnin, bugüne ulaşabilen kısmı üçte ikisinden biraz daha azdır.
  • Destanda, Kral Gıl­­gamış’ın yaşam serüveni ve ölümsüzlüğe ulaşmak için verdiği mücadele anlatılır. 

    Destanın Yazıldığı Tabletlerin Özetleri
  1. Tablet: Gılgamış Uruk kentini görkemli surlarla çeviren acımasız, güçlü bir kraldır. Tanrıça Aruru, onunla başa çıkması için, kilden bir adam yoğurur: Endiku. Endiku hayvanlar arasında büyür. Günün birinde bir sokak kızı onun erkeklik içgüdüsünü uyandırır ve uygarlaşması için kente götürür. Bu arada Gılgamış iki düş görür, annesi Bilge Ninsun da şöyle açıklar: Bir arkadaş edineceksin, kurtarıcı bir yoldaş.
  2. Tablet: Endiku yosmayla birlikte kente gider. Yolda karşılaştıkları bir adamdan Gılgamış'ın kentlilere ne denli kötü davrandığını öğrenir. Endiku çok kızar. Sonunda Endiku, Gılgamış ile kapışır ancak yenişemezler. Kısa sürede arkadaş olurlar. Gılgamış, Sedir Ormanları'na gidip oranın bekçisi dev Humbaba'yı öldürüp Uruk'a kereste getirmek istemektedir.
  3. Tablet: Gılgamış ile Endiku, kentlilerin öğütleri ve iyi dilekleriyle Sedir Ormanları'na doğru yola koyulurlar. Gılgamış'ın annesi Bilge Ninsun, oğlunun bu tehlikeli yolculuktan sağ salim dönmesi için Tanrı Şamaş'a yakarır.
  4. Tablet: Gılgamış yol boyunca altı düş görür. Korkulu düşlerdir bunlar. Endiku Gılgamış'ın düşlerini mutlu bir sonucun belirtileri olarak yorumlar. Uzun bir yolculuktan sonra ormanın eteklerine gelirler.
  5. Tablet: Orman tüm görkemiyle karşılarındadır. Derken dev Humbaba görünür. Gılgamış korkmuştur. Endiku onu yüreklendirmeye çalışır. Sonunda zorlu bir boğuşmanın ardından canavarı öldürürler. Ormandan kestikleri ağaçları Fırat üzerinden Nippur'a götürmeye hazırlanırlar.
  6. Tablet: Uruk'a döndüklerinde Tanrıça İştar, Gılgamış ile evlenmek ister ancak Gılgamış kabul etmez. Tanrıça çok öfkelenir ve Gök Boğası'nı onun üzerine salar. İki arkadaş Gök Boğa'yı öldürür.
  7. Tablet: Tanrılar Humbaba'yı ve Gök Boğası'nı öldürdüğü için Endiku'yu ölüme mahkum ederler. Endiku hastalanır. Kendisini yabanıl yaşamdan koparıp getirenlere kagışlar (kötü dilekler) yağdırır.
  8. Tablet: Endiku ölmüştür. Gılgamış kentin uluları önünde arkadaşı için bir ağıt yakar onun üstün niteliklerini sayıp döker. Kentin kuyumcularını çağırarak Endiku'nun altından yontusunu (heykelini) yaptırır.
  9. Tablet: Gılgamış, Endiku'nun cesedi önünde ölüm korkusuna kapılır ve ölümsüz yaşamı bulmak için yollara düşer. Gide gide korkunç Akrep Adamlar'ın beklediği Çatalbaşlı Dağ'a ulaşır. Gılgamış'a yolculuğun nedenini soran Akrep Adamlar dağa girmesine izin verirler. Gılgamış, uzun ve zorlu bir yürüyüşten sonra kendini dallarından mücevherler sarkan ağaçlarla dolu bir bahçede bulur.
  10. Tablet: Gılgamış deniz kıyısına içki yapan ve satan Siduri'nin barınağına varır ve ölümsüz yaşamı aramaya çıktığını söyler. Siduri ona ölümsüz yaşamın Tanrılarca sadece insanlığı Tufan'dan kurtaran Ut-Napiştim'e (Nuh) verildiğini söyler. Gılgamış ona nasıl ulaşabileceğini sorar. Siduri, yolun çok uzun ve zorlu olduğunu, Ölüm Suları'nı geçmesi gerektiğini ve bunu da ancak Ut-Napiştim'in kayıkçısı Urşanabi'nin sağlayabileceğini söyler.
  11. Tablet: Gılgamış, Urşanabi'nin yardımıyla Ut-Napiştim'in bulunduğu Ölümsüzlük Ülkesi'ne varır. Ut-Napiştim Tufan serüvenini anlatır Gılgamış'a ve daha sonra onun bir sınavdan geçirir. Denizin dibinde dikenli bir ot vardır. Onu bulabilirse ölümsüzlüğü elde edeceğini söyler. Denizin dibine inen Gılgamış otu bulur ancak çok geçmeden yılana kaptırır.
  12. Tablet: Bu bölüm destana sonradan eklenmiş bir parçadır. Gılgamış, Enkidu ve Yer altı Dünyası" olarak adlandırılan ayrı bir Gılgamış öyküsüdür. Kendi içinde tutarlı bir bütün oluşturan on bir bölümlük anlatıya anlam ya da yapı bakımından bir katkı sağlamaz. Enkidu’nun ölümünün başka bir versiyonudur. 
Yararlanılan Kaynak: 
Gılgamış Destanı, İş Bankası Yayınları Hasan Ali Yücel Klasikler Serisi, Çeviren Sait Maden

 

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Desteğiniz bizim için önemli. Daha iyi içerikler üretebilmemiz için hem "Takip Et" butonuna tıklayarak hem de yorumlarınızla bize destek olabilirsiniz. Ayrıca sayfaya daha rahat ulaşmak için sayfamızı sık kullanılanlar klasörüne eklemeyi unutmayınız.