Necati Bey (? - 1509)

• 15. asrın sade bir Türkçe ile gazeller söyleyen şairidir. 
• Edirne’de Fâtih Sultan Mehmet’in ilk saltanat yıllarında (1444-1446) doğduğu tahmin edilmektedir. 
• Asıl adı İsa'dır.
• Ailesi hakkında bilgi yoktur. Çocukken Edirneli yaşlı bir hanım tarafından köle olarak alınıp sonradan evlat edinilmiştir.
• Şiir yazmaya yöneldiği gençlik yıllarında Edirne’den ayrılıp Kastamonu’ya gitti. Kastamonu'da hattatlık da yapan şair, "Necati" mahlasıyla adını duyurmaya başlar.
• “Döne döne” redifli gazelinin Bursa’da şair Ahmet Paşa’ya ulaşması ve beğenilmesi bu döneme rastlar. 
• Şiirleriyle Fatih'in dikkatini çekince İstanbul'a giderek divan kâtipliğiyle görevlendirildi. Fatih'in vefatının ardından II. Bayezid’in takdirini kazanan Necati, Karaman'da Şehzade Abdullah'ın divan kâtibi oldu. 
• Üç yıl sonra Şehzade'nin aniden ölmesi üzerine İstanbul'a dönen şair bir süre de Manisa'da Şehzade Mahmut'un yanında nişancı rütbesiyle bulunmuştur. Şair bu vazifeden sonra daha çok "Necati Bey" olarak anılmıştır.
• Şehzade Mahmut da genç yaşta ölünce İstanbul'a döner. Şair, yeni bir görev kabul etmeyip Vefa semtindeki evinde ilim ve sanat sohbetleri düzenleyerek yaşamayı tercih etmiştir. 
• Necati Bey, 1509 yılında İstanbul'da ölmüştür.

Sanat Anlayışı

• Şeyhi ve Ahmet Paşa'dan sonra 15.yüzyılın üçüncü büyük şairidir.
• Hüsrev-i Rûm olarak da anılmıştır.
• Necati'nin dili özellikle gazellerinde oldukça sadedir. 
• Necati Bey, yaşadığı çağda Türkçeye gerçek değerini vermiş ve Türkçeyi bir şiir dili olarak başarıyla kullanmıştır.
• Şiirlerinde atasözü ve deyimlere yer vermiştir (bkz. irsalimesel).

Ey güzellik göğüne hurşid olan yakma bizi
Yerde kalmaz çün bilirsin dûd-ı âhı kimsenin
(kimsenin ahı yerde -kimsede- kalmaz)

Habib eşiği rakîbe şeref verirdi veli
Çemende gezmek ile zağ andelib olmaz
(Çimende gezmek ile karga bülbül olmaz)

• Latifi'nin tezkiresinde yazdığına göre Necati şiirde atasözü söylemeyi olgunluğa eriştiren, gazel tarzında yeni bir çığır açan ve kendisinden önceki şairlerin üslubunu hükümsüz bırakan bir şairdir.
• Fuzuli ve Baki gibi büyük şairler onun şiirlerine nazireler söylemiştir.
• Şairin elde bulunan tek eseri Divan'ıdır. Çok sayıda nüshası bulunan Divan'da karşılaştırmalı yapılan çalışmalara göre 25 kaside ve 650 gazel bulunmaktadır.

Gazel Örneği

Lâle-hadler yine gülşende neler etmediler
Servi yürütmediler goncayı söyletmediler

Taşradan geldi çemen mülkine bigâne dürür
Devr- i gül sohbetine lâleyi iletmediler

Âdet-i hûblarun cevr ü cefâdur amma
Bana etdüklerini kimselere etmediler

Hamdü lillâh mey-i canbahş ile sâkilerimüz
Âb-ı hayvan ile Kevser suyın istetmediler

Hele ol kaşları ya okları peykânlarını
Sineden çekmediler yüreği oynatmadılar

Bin güzeller bulunur Yûsuf'a mânend amma
Bu kadar var ki bular kendülerin satmadılar

Ey Necâtî yürü sabreyle elünden ne gelür
Hûblar cevr ü cefâyı kime öğretmediler

👉 Gazelin günümüz Türkçesi için tıklayınız! 

İlgili Sayfalar

👉 Divan Şiiri 15.yy Özet 

👉 Diyeler Redifli Gazeli

👉 Mersiye-i Ester (Katır Mersiyesi)

👉 Arpa Kasidesi 

Yararlanılan Kaynaklar

• Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Cem Dilçin
• Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, Nihat Sami Banarlı
• TDV İslam Ansiklopedisi, Necati Bey Maddesi