Fiilde Kip, Yapı, Çatı Konu Testi 1 Çözümü

Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı:
Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı.
Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı:
Verme, dünyaları alsan da bu cennet vatanı.
1. Bu dizelerde kaç çekimli eylem vardır?
A) 3    B) 4    C) 5    D) 6    E) 7

Çözüm

Eylemin çekimli olması kip ve şahsının belli olması demektir. Çekimli eylemler cümlede yüklem görevindedir. Verilen şiirdeki çekimli eylemler: geçme, tanı, düşün, incitme, verme ve alsan'dır.
Cevap D

2. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi haber kipiyle çekimlenmiş bir eylemdir?
A) Bir bardak da bana ayırın.
B) Çiçeklere su vermeyi unutmayalım.
C) Bu kadar işi bir günde yapamam.
D) Hava yarın yağmurlu olmasa bari.
E) Bu elbiseyi bayrama kadar bitirmeliyiz.

Çözüm

A şıkkında "ayırın" emir kipi ile
B şıkkında "unutmayalım" istek kipi ile
D şıkkında "olmasa" şart kipi ile
E şıkkında "bitirmeliyiz" gereklilik kipi ile çekimlenmiş.
C şıkkında ise "yapamam" - "yapabilirim" haber kiplerinden geniş zamanla çekimlenmiştir.
Cevap C

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin eylem kipinde anlam kayması yoktur?
A) Dolaşmak için bir gün sokağa çıkar.
B) Verdiğin sözü hiç tutmuyorsun ki.
C) Bunları hoşgörünüze sığınarak söylüyorum.
D) Annesinin korkusuna iki gündür eve gelmiyor.
E) Arkadaşlarım yarın buraya geliyor.

Çözüm

Bir eylem kipinin kendi anlamından uzaklaşarak bir başka kipin anlamını karşılayacak şekilde kullanılmasına "eylem kiplerinde anlam kayması" denir.
C şıkkında "söylüyorum" eylemi cümlede şimdiki zaman anlamıyla kullanıldığı için bu şıkta anlam kayması yoktur.
Cevap C

Köy ortasındaki caminin gölgesinde oturan yaşlılar (I) beklenmedik bir yolcunun veya (II) umulmadık bir haberin alıcısı olacaklarını düşünerek hep aynı saatte gözlerini otobüsün (III) geleceği yola çevirirler. Çocukların umudu ise onlara biraz bisküvi veya akide şekeri (IV) verecek birinin gelmesidir. Hayatın bundan daha büyük armağanı (V) olamaz ara sıra çerçilerin uğradığı, bazen de çingenelerin çadır kurduğu bu uzak köyde.
4. Parçadaki altı çizili sözcüklerden hangisi çekimli bir eylemdir?
A) I    B) II    C) III    D) IV    E) V

Çözüm

Parçada "beklenmedik","umulmadık", "geleceği" ve "verecek" sözcükleri sıfat-fiildir. "olamaz" sözcüğü ise geniş zamanla çekimlenmiş bir eylemdir.
Cevap E

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlamca kaynaşmış birleşik eylem kullanılmamıştır?
A) Telefon gelince iki ayağı bir pabuca girdi.
B) Bütün şiirlerine koca bir dünyayı sığdırdı.
C) Babam olaydan sonra hepimizin ağzını aradı.
D) Yok yere dile düştük yine.
E) Akşam çıkmamıza ses çıkarmadı.

Çözüm

A şıkkında "iki ayağı bir pabuca girmek",
C şıkkında "ağız aramak",
D şıkkında "dile düşmek",
E şıkkında "ses çıkarmamak" anlamca kaynaşmış birleşik eylemdir.
Cevap B

6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yüklemi birleşik zamanlı bir eylemdir?
A) Üniversiteyi sekiz yılda zor bitirdi.
B) Bugün beni ilk defa güneşe çıkardılar.
C) Sorunlarınızı başkaları gideremez.
D) Eskiden cep romanları yazarmış.
E) Bir erik kopardım can dalından.

Çözüm

Birleşik zamanlı eylem en az iki kip ekiyle çekimlenmiş eylemlerdir.
A şıkkında "bitirmek" eylemi,
B şıkkında "çıkarmak" eylemi,
C şıkkında "giderebilmek" eylemi ve
E şıkkındaki "koparmak" eylemi basit zamanlı çekimdir.
D şıkkında "yazmak" eylemi iki kip alarak birleşik zaman çekimine girmiştir (geniş zamanın rivayeti)
Cevap D

7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde çatı incelemesi yapılamaz?
A) Gönderelim bu ahengi o sevgili yurda kadar.
B) Sürekli bir akşam hüznü vardı bizim aşkımızda.
C) İki kocaman çiçek gibi açılmış gözlerin.
D) Gök mavisi titriyordu bulutların ötesinde.
E) Ertesi gün başladı gün doğmadan yolculuk.

Çözüm

İsim cümlelerinde çatı incelemesi yapılamaz.
B şıkkında yüklem görevindeki "var" sözcüğü bir isimdir. Dolayısıyla bu cümle isim cümlesidir.
Cevap B

Dışarı çıktığımızda kulaklarım çınlıyordu. Serinlemeye başlayan hava kararmaya yüz tutmuştu. Eskiden sık gittiğimiz meyhaneye yürüdük. Dört kişilik beyaz örtülü masamıza geçtik. Kadehler aynı anda havaya kalktı. Herkes yorgun ama mutluydu.
8. Bu parçada aşağıdakilerden hangisine örnek yoktur?
A) Ek eyleme
B) Yardımcı eylemle kurulmuş birleşik eyleme
C) Anlamca kaynaşmış birleşik eyleme
D) Hikaye birleşik zamanla çekimlenmiş bir eyleme
E) Birden fazla geçişsiz eyleme

Çözüm

Ek eylem alanlar: çınlıyordu, yüz tutmuştu, yorgun(du) ama mutluydu
Anlamca kaynaşmış birleşik eyleme: yüz tutmak
Hikaye birleşik zamanla çekimlenmiş eylem: çınlıyordu, yüz tutmuştu
Birden fazla geçişsiz eylem: çınlamak, yürümek...
Parçada yardımcı eylemle kurulmuş birleşik eyleme örnek yok.
Cevap B

I. Ayırma gözlerini gözlerimden bu akşam.
II. Kapandı yüzümüze dergi kapakları.
III. Bizim de kırıldı kanadımız.
IV. Öldük, ölümden bir şeyler umarak.
V. Bir ağaç gibi yalnız ve sessiz yaşamak istiyorum ben.
9. Numaralanmış cümlelerin hangileri özne - yüklem ilişkisi bakımından diğerlerinden farklıdır?
A) I ve II    B) II ve III    C) I ve V    D) III ve IV    E) IV ve V

Çözüm

Soru eylemde çatı konusuyla ilgilidir. Yüklem görevindeki eylemler öznelerine göre etken, edilgen, dönüşlü ya da işteştir.
I. cümlenin yüklemi "ayırmak",
IV. cümlenin yüklemi "ölmek" ve
V. cümlenin yüklemi "istemek" cümlede gerçek özne alan etken eylemlerdir.
II. cümledeki "kapanmak" eylemi ile III. cümledeki "kırılmak" eylemleri ise öznelerine göre edilgendir. Yüklem görevindeki iki eylem de cümlede gerçek değil sözde özne almıştır.
Cevap B

10. Aşağıdaki dizelerin hangisinde birleşik zamanlı bir eylem yoktur?
A) Gözlerimin önünden geçti kervansaraylar
Gidiyordum gurbeti gönlümde duya duya
B) Yatağımın yanında esmer bir duvar vardı
Üstünde yazılarla hatlar karışmışlardı
C) Fani bir iz bırakmış burda yatmışsa kimler
Aygın baygın maniler, açık saçık resimler
D) Ben garip çizgilerle uğraşırken baş başa
Rastlamıştım duvarda bir şair arkadaşa
E) Geçidi atlayınca şaşırdım sevincimden
Ardımda kalan yerler anlaşırken baharla

Çözüm

A şıkkında "gidiyordum",
B şıkkında "karışmışlardı",
C şıkkında "yatmışsa" ve
D şıkkında "rastlamıştım" birleşik zamanlı eylemdir.
E şıkkındaki "şaşır-dı-m" ise basit çekimli bir eylemdir.
Cevap E

11. Aşağıdaki dizelerin hangisinde haber kipiyle çekimlenmiş bir eyleme yer verilmiştir?
A) Kargalar, sakın anneme söylemeyin
Bugün toplar atılırken evden kaçtığımı
B) Sussun, sussun uzakta ölümüme ağlayan
Gencim, ölmem, arzular kanımda bir çağlayan
C) Kurulup üzerine bir tahtırevan gibi,
Sonsuz mesafelerin üstünden aşmalısın
D) Ağlayın, aşinasız, sessiz can verenlere,
Otel odalarında, otel odalarında
E) Söndürün lambaları, uzaklara gideyim
Nurdan bir şehir gibi ruhumu seyredeyim

Çözüm

Türkçede haber kipleri: Görülen geçmiş zaman, duyulan geçmiş zaman, şimdiki zaman, gelecek zaman ve geniş zamandır.
A şıkkında "söylemeyin" emir kipi
C şıkkında "aşmalısın" gereklilik kipi
D şıkkında "ağlayın" emir kipi ve
E şıkkında "söndürün" emir, "gideyim" ve seyredeyim" ise istek kipidir.
B şıkkındaki "ölmem" ise geniş zamanın olumsuz çekimidir.
Cevap B

12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem geçişli bir eylemdir?
A) Uyandım uzun süren bir uykudan.
B) Bu karanlık sokakta bitmesin yolculuğum.
C) Kaybolmak isterim şehirler arkasında.
D) İçimde damla damla bir korku birikiyor.
E) Yeşil çamlar altında uyuyor şimdi ada.

Çözüm

Geçişli eylem cümlede nesne alabilen eylemdir.
C şıkkındaki "isterim" eylemi cümlede nesne (şehirler arasında kaybolmak) almıştır. Bu nedenle de geçişlidir.
Cevap C

13. Aşağıdaki dizelerin hangisinde farklı bir birleşik eylem kullanılmıştır?
A) Sular sarardı...Yüzün perde perde solmakta
Kızıl havaları seyret ki akşam olmakta
B) Ötme vapur, gelemem
Dört duvarla sarılmışım
C) Zanneder misin ki yok ihtiyacım
Belki eskisinden daha muhtacım
D) Gökyüzünün başka rengi de varmış
Geç fark ettim taşın sert olduğunu
E) Yetişir kendimize acıdığımız
Affetmeyecek bizi bir gün çocuklarımız

Çözüm

Türkçede birleşik eylemler üçe ayrılır. Yardımcı eylemle kurulan, kurallı birleşik eylemler ve anlamca kaynaşmış birleşik eylemler.
A şıkkında "seyret",
C şıkkında "zanneder",
D şıkkında "fark ettim" ve
E şıkkında "affetmeyecek" yardımcı eylemle kurulan birleşik eylemlerdir.
B şıkkındaki "gelemem - gelebilirim" ise kurallı birleşik eylemlerden yeterlik eylemidir.
Cevap B

Karanlığa sevgiyle baktığım gece gördüm
Hâlâ o güven sevinciyle uçmakta gönlüm
Süründüğümüz bu çamur deryasından uzak
Bu yerlere uğramamış bir bahar içinde
Gerçekten cennet misali bir dünya kuracak
Gürbüz nesiller büyüyor sağlıklar içinde
14. Bu dizelerde kaç çekimli eylem vardır?
A) 2    B) 3    C)4    D) 5    E) 6

Çözüm

Verilen dizelerde "süründüğümüz, "uğramamış" ve "kuracak" sözcükleri sıfat-fiildir. "Kuracak" anlam olarak aşağıdaki dizeye bağlıdır: "...bir dünya kuracak kuracak gürbüz nesiller..."
Eylemin çekimli olması kip ve şahsının belli olması demektir. Çekimli eylemler cümlede yüklem görevindedir. Verilen şiirdeki çekimli eylemler: gördüm, büyüyor ve uçmakta.

Not: "-makta, -mekte" şiirde şimdiki zaman kip eki yerine kullanılmıştır.
Cevap B

15. Dizelerdeki altı çizili eylemlerden hangisi yapısı bakımından diğerlerinden farklıdır?
A) Bedava yaşıyoruz, bedava
Hava bedava, bulut bedava
B) Gül sarardı, döküldü koklanmadan
Söndü her kurulan ocak, yanmadan
C) Bir yara ki ruhumuzda kanıyor
Susuz bir kurt gibi homurdanıyor
D) İrili uf aklı mezar taşları
Belki de ölüler böyle istiyor
E) Geçidi atlayınca şaşırdım sevincimden
Ardımda kalan yerler anlaşırken baharla

Çözüm

A şıkkında "yaş-a-yor-uz",
B şıkkında "sarı-ar-dı",
C şıkkında "kan-a-yor" ve
E şıkkında "şaş-ır-dı-m" yapısı bakımından türemiş sözcüktür.
D şıkkındaki "iste-yor" ise yapım eki almadığı için yapısı bakımından basit bir eylemdir.
Cevap D

Gökyüzünün başka rengi de (I) varmış
Geç (II) fark ettim taşın sert olduğunu.
Su insanı (III) boğar, ateş (IV) yakarmış
Her doğan günün bir dert olduğunu,
İnsan hu yaşa gelince (V) anlarmış
16. Dizelerdeki altı çizili sözcüklerden hangisi çekimli eylem değildir?
A) I    B) II    C) III    D) IV    E) V

Çözüm

Eylemin çekimli olması kip ve şahsının belli olması demektir. Çekimli eylemler cümlede yüklem görevindedir. Verilen şiirde "fark ettim, boğar, yakarmış ve anlarmış" çekimli eylemdir.
Cevap A

17. Dizelerdeki altı çizili eylemlerden hangisi yapıca diğerlerinden farklıdır?
A) Gök kubbe sıcaktı ve kan kokuyordu
Ve rûzigâr yükseldi ağır ağır, çoğaldı gitgide
B) Cebeci köprüsünün üstü
Karınca yuvasına benziyor
C) Ağzım, dilim, burnum, kulağım
Caddeleri seslendirsin ayağım
D) Şu dünya güzelim dünya
Tıkır tıkır işliyor
E) Yapraktan,çiçekten ötede,
Bir şey yeşeriyor

Çözüm

B şıkkında "ben(i)z-e-yor",
C şıkkında "ses-len-dir-sin"
D şıkkında "iş-le-yor" ve
E şıkkındaki "y(a)ş-er-iyor" yapısı bakımından türemiş sözcüktür.
A şıkkındaki "kok-uyor-du" ise yapım eki almadığı için yapısı bakımından basit bir eylemdir.
Cevap A

Kötü olasılığı akıllarına getirmek istemediler. Hastalanıp kente götürülen biri orada son soluğunu teslim ederse, köye tabut içinde döner, köyün girişine kadar otobüsle gelirdi. Bu dünya ile öte dünya arasındaki sınır oradaydı. Tabut köyün girişinde duran otobüsten indirilip otobüsten alınır, ölünün cansız bedeni köye sevdiklerinin ellerinde girerdi. Neden böyle yapıldığını kimse bilmezdi.
18. Bu parçada aşağıdakilerden hangisine örnek yoktur?
A) Geçişli eyleme
B) Yardımcı eylemle kurulmuş birleşik eyleme
C) Yeterlik fiilinin olumsuzuna
D) Birleşik zamanlı eyleme
E) Edilgen eyleme

Çözüm

Geçişli eylem: istemediler, bilmezdi
Yardımcı eylemle kurulmuş birleşik eylem: teslim etmek
Birleşik zamanlı eylem: teslim ederse, gelirdi, bilmezdi
Edilgen eylem: alınır
Parçada yeterlik fiilinin olumsuzuna örnek yoktur.

Cevap C

Bir lunapark mı bir konser bir gösteri
(I) Bilmem pek anlamadım önüm (II) kalabalıktı
(III) Sıkıştığım yerde vakit çabuk geçti
(IV) Bak dediler baktım pek bir şey (V) göremedim
Hem her yer karanlıktı
Zaten ben geldiğimde.
19. Bu dizelerde numaralanmış sözcüklerle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) I. sözcük, geniş zamanla çekimlenmiş bir fiildir.
B) II. sözcük ek eylem almış bir isimdir.
C) III. sözcük ortaçtır.
D) IV. sözcük emir kipiyle çekimlenmiş bir fiildir.
E) V. sözcük türemiş fiildir.

Çözüm

5.sözcük türemiş değil, birleşik eylemdir. "Göremedim" yeterlik eyleminin olumsuz halidir. Yeterlik eyleminin olumsuz halinde "bilmek" eylemi kullanılmaz (görebildim).
Cevap E

Akşamüstü işten (I) dönüyorum, hava hafif (II) serinlemiş, evin yakınındaki parka girdim. (III) Yoruldum bugün, inatçı bir müşteriye yeni reklam stratejisini (IV) anlattım. İlk defa girdiğim park, dört büyük kestane ağacının gölgesinde, bir köşesi salıncaklı, tahterevallili sakin bir yer. Pembe çiçekli kestane ağacının dibindeki banka (V) oturdum, ayaklarımı uzattım.
20. Yüklem görevindeki numaralanmış eylemlerden hangisi nesne - yüklem ilişkisi yönünden diğerlerinden farklıdır?
A) I    B) II    C) III    D) IV    E) V

Çözüm

Soru eylemde çatı konusuyla ilgilidir. Yüklem görevindeki eylemler nesnelerine göre geçişli, geçişsiz, ettirgen ve oldurgandır.
Parçadaki "dönmek, serinlemek, yorulmak ve oturmak" eylemleri nesne alamadıkları için geçişsizdir. "Anlatmak" eylemi ise cümlede nesne alabildiği için geçişlidir.
Cevap D

➤ Sayfanın çözümsüz hali için tıklayınız.

İlgili Sayfalar

Eylem (Fiil)

Eylem Çekim Ekleri

Çatılarına Göre Eylemler

Yapısı Bakımından Eylemler

Ek Eylem

Eylemsiler (Fiilimsiler)