Mahallileşme Akımı

• Mahallileşme (Yerlileşme); divan şiirinde, yerli ve günlük hayata dair unsurlara yer verme anlayışıdır.
• Şeyhülislam Yahya, Bakî gibi şairler tarafından kullanılan İstanbul Türkçesi, 18.yüzyıla gelindiğinde Nedim'in şiirlerinde doğal bir söyleyiş halini alır.
• Bu yüzyılda koşma ve türkülerin etkisiyle ortaya çıkan şarkı, Nedim ile yaygınlaşır.
• Nedim'in hece ölçüsü ile yazdığı ve divanına koyduğu iki de koşması vardır.
• Nedim, şarkılarında her şeyi ile İstanbul’un günlük hayatını anlatır.
• Gazelleri gibi şarkılarının da ilham kaynağı idealize edilmiş gerçekte var olmayan güzeller değil, şairin günlük hayatında rastladığı ya da âşık olduğu güzellerdir.

Nedim'in şarkıları, adeta baştan geçmiş bir macerayı hikâye eder ya da yaşanmış hissi verir:

Bir safâ bahş edelim gel şu dili nâşâda

Gidelim servi revânım yürü Sadâbâd'a 

İşte üç çifte kayık iskelede âmâde

Gidelim servi revânım yürü Sadâbâd'a 

Yukarıda bir dörtlüğü verilen şarkıda sevgiliye dil dökerek yanına alan, Beşiktaş iskelesinde emre hazır bekleyen üç çifte kayığa binip onunla Sadâbâd'a giden, orada eğlenen, dünyadan zevk alan Nedim açık bir şekilde görülür.

• Nedim, XV. yüzyıldan beri görülen divan şiirindeki mahallileşme akımının  18.yüzyıldaki en kuvvetli temsilcisidir.
• Nedim, sevgilisine seslenirken tıpkı bir sohbeti sürdürür gibi konuşma dilinin sadeliğinden, akıcılığından yararlanır.

Geçersen semtimizden yolun uğrarsa Beşiktâşa 

Efendim gel mürüvvet kıl senindir bende vü hâne

(Semtimizden geçersen, yolun Beşiktaş'a uğrarsa, lûtfet bize buyur; ev de kölen de senindir.)

Dur zuhûr etsin hele her gûşeden bir dilrubâ
Kimi gitsin bağa doğru kimi sahrâdan yana

(Dur hele, her köşeden gönül alıcı bir güzel çıksın, kimi bağa, kimi kıra gitsin.)

• Nedim'in izinden giden Enderunlu Vâsıf (öl.1824) 211 şarkısı ile İstanbul'daki sosyal hayatın adeta bir aynası olmuştur.
• Mahallileşme akımının en önemli temsilcileri Baki, Nedim, Şeyhülislam Yahya, Enderunlu Fazıl ve Enderunlu Vasıf'tır.

İlgili Sayfalar

👉 Türki-i Basit

👉 Hikemî Tarz

👉 Sebkihindi