Serbest Nazım ve Toplumcu Şiir (1920-1940)

Nazım Hikmet Ran

• Toplumcu şiirin ilk kuşağıdır.  
• Bu şiir anlayışının temelini materyalist dünya görüşü oluşturur.
• İdeolojik bir eğilim gösterir. Bu şiir anlayışının ideolojik arka planını Marksist ideoloji  şekillendirir.
• Toplumcu şairler; işçi, emekçi ve köylü sınıfının ezildiği temel düşüncesinden hareket eder.
• Kolektif emek öne çıkarılır (kolektivizm). Sosyalist bireysellik ancak kolektif emek içinde gelişebilir.
• Pragmatik bir edebiyattır ve tezi vardır. Eleştirmekle kalmaz, çözüm önerileri sunar.
• Şiirlerde sosyal sorunlara yer verilir. Sorunların çözümü için tek formülün sosyalizm olduğu gösterilmeye çalışılır.
• Dilin harekete geçiren gücünden, etkisinden yararlanılmıştır. Geniş kitlelere hitap etmek, onları harekete geçirmek için söylev üslubundan yararlanılmıştır.
• Bu edebiyat eğitsel işlevle yüklüdür. 
• Bu nedenle şiirlerde yalın bir dil kullanılır.
• Şiirde imge ve söz sanatlarına az yer verilir.
• Sözcükler genelde gerçek anlamlarıyla kullanılır.
• Toplumcu şiir, hayata daima iyimser bakar. (optimist)
• Sanat, her türlü dinsel ve töresel bağdan koparılmak istenir.
• Toplumcu şiirin bu neslinde fütürizm öne çıkar.
• Şiirde biçimden çok içeriğe önem verilir. 
• Şiirler ölçüsüz, kafiyesizdir.
• Bu türde ahenk; aliterasyon, asonans ve sözcük tekrarları ile sağlanır.
• Bu kuşağın öncüsü ve en önemli şairi Nazım Hikmet'tir. 
• Ercüment Behzat Lav ile İlhami Bekir Tez de bu kuşak içinde gösterilir. Bu iki isim bazı kaynaklarda 1940 kuşağı içinde de gösterilmektedir.

Toplumcu Şiir Sözlüğü

• Materyalizm: Her şeyin maddeden oluştuğunu savunan, metafiziksel hiçbir kavramı kabul etmeyen felsefe kuramıdır.
• Marksizm: Alman filozof Karl Marks'ın düşüncelerine dayanan devrimci sosyalist akım. Sınıfsız toplumu hedefleyen bu görüş, işçi sınıfının kurtuluş mücadelesiyle doğmuştur.
• Pragmatik: Faydacılık, gerçeğe ve eyleme dönük olan.
• Kolektivizm: Bireyci davranışın tam tersi, kolektif emeğe inanan ekonomik ya da sosyal görüş.
• Optimist: İyimser, pesimist olmayan.
• Fütürizm (gelecekçilik): Bu akımın temel amaçları; geçmişteki estetik değerleri ve gelenekleri bütünüyle reddederek makineleşme, sürat ve dinamizm kavramlarını toplumsal hayatın temeli haline getirmektir. Ayrıntılı bilgi için tıklayınız. 

Nazım Hikmet (1902-1963)

• Toplumcu şiir anlayışının öncü ismi, şair, yazar. 
• Şair, 1920 kuşağına dahil olsa da hem 1940 hem de 1960 kuşağı toplumcu şiiri onun etkisi altındadır.
• İlk şiirlerini hece vezniyle yazan şair sonradan serbest nazma geçer.
• Şiir anlayışını en çok etkileyen şair, Rus Vladimir Mayakovski'dir.
• Şekilden çok içeriğe önem verdi.
• Şiirde ahengi ses ve sözcük tekrarları ile sağladı.
• Mayakovski’nin etkisiyle uzunlu kısalı, merdiven istifli mısralara yöneldi.
• Lirik şiirleriyle de tanınan şair romantik devrimci olarak tanınmaktadır.
• Geniş kitlelere hitap etmek, onları harekete geçirmek için söylev üslubundan yararlanmıştır.
• Daha çok fütürizm akımından etkilenmiştir.
• Şiirlerinde hayat, ölüm, adalet, sevgi, barış, hapis, kadın, çocuk, memleket ve insan sevgisi öne çıkar.
• Dünyaca tanınmış olan Nazım Hikmet'in şiirleri birçok yabancı dile çevrilmiştir.

Eserleri

• Şiir: 835 Satır, Jokond ile Si-Ya-U, Varan 3, 1+1=1, Sesini Kaybeden Şehir, Gece Gelen Telgraf, Benerci Kendini Niçin Öldürdü?, Portreler, Taranta Babu’ya Mektuplar, Simavna Kadısı Oğlu Şeyh Bedrettin Destanı, Kurtuluş Savaşı Destanı, Saat 21-22 Şiirleri, Memleketimden İnsan Manzaraları I-V, Dört Hapisaneden, Rubailer, Yatar Bursa Kalesinde, Yeni Şiirler, Son Şiirler
• Tiyatro: Kafatası, Bir Ölü Evi Yahut Merhumun Hanesi, Unutulan Adam, Ferhad ile Şirin, Enayi, İnek, Sabahat, Ocak Başında – Yolcu, Yusuf ile Menofis, Demokles’in Kılıcı

👉 Nazım Hikmet hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız. 

Ercüment Behzat Lav (1903-1984)

• Şair, yazar, oyuncu, öğretmen.
• Türk şiirinde serbest nazmı (ölçüsüz şiiri) ilk kullananlardan biridir.
• Modern şiir biçimlerini yerli temalara uygulayan deneyci, yenilikçi bir şairdir.
• Şiirinin en önemli özelliği ironidir. Lav, şiirini genel olarak bir uygarlık eleştirisi üzerine kurmuş ve alay etmiştir.
• Şiirlerinde din, toprak ve emek sömürüsü, uzay-teknoloji, Anadolu insanı, uygarlık, aşk, çocukluğa özlem, kaçış, ölüm gibi temalar öne çıkmaktadır.
• Eserlerinde Dadaizm, fütürizm, kübizm ve sürrealizm akımlarının etkileri görülür.
• Şiir Kitapları: S.O.S, Kaos, Açıl Kilidim Açıl, Mau Mau, Üç Anadolu
• Oyunları: Karagöz Stepte, Altın Gazap

👉 Ercüment Behzat Lav hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız.

İlhami Bekir Tez (1905 - 1984)

• Öğretmen, yazar, şair.
• Türk şiirinde serbest nazmı (ölçüsüz şiiri) ilk kullananlardan biridir.
• "Vecdi Ahmed" ve “Herhangi biri” imzalarını da kullandı
• Bir işçinin yirmi dört saatini anlattığı "24 Saat" adlı şiir kitabıyla tanındı.
• Şiirlerinde Nazım Hikmet etkisi görülür.
• Tasvirci, zaman zaman da coşkun bir anlatımı vardır.
• Yetimhanede büyüyen sanatçı, çocuklar için birçok şiir yazmıştır.
• Nazım Hikmet'le yazdıkları "Mavi Kitap" çocuklar için yazılmış şiir ve öyküleri içeren özgün bir çalışmadır.
• Şiir Kitapları: 24 Saat, A-Birinci Forma, Herhangi Bir Şiir Kitabıdır, Mustafa Kemal, Olduğu Gibi, Hürriyete Kaside, En Güzel Şarkı, Küba, Şiirler, Altın Destan Mustafa Kemal, 70 Yaşın Melankolisi, Unuttum
• Romanları: Asfalt, Taşlıtarla'daki Ev, Herhangi Bir Roman Kitabıdır
• Çocuk Kitapları: Hayat Bilgisine Göre Çocuk Şiirleri (ortak), Mavi Kitap (ortak), Birinci Seans (şiir)

👉 İlhami Bekir Tez hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız.

Nazım Hikmet'in Şiirlerinden...

Makinalaşmak İstiyorum

trrrrum,
trrrrum,
trrrrum!
trak tiki tak!
makinalaşmak istiyorum!
…
mutlak buna bir çare bulacağım
ve ben ancak bahtiyar olacağım
karnıma bir türbin oturtup
kuyruğuma çift uskuru taktığım gün!
trrrrum
trrrrum
trak tiki tak!
makinalaşmak istiyorum!

Türkiye İşçi Sınıfına Selam

Türkiye işçi sınıfına selâm!
Selam yaratana!
Tohumların tohumuna, serpilip gelişene selâm!
Bütün yemişler dallarınızdadır.
Beklenen günler, güzel günlerimiz ellerinizdedir,
haklı günler, büyük günler,
gündüzlerinde sömürülmeyen, gecelerinde aç yatılmayan,
ekmek, gül ve hürriyet günleri.

Türkiye işçi sınıfına selam!
Meydanlarda hasretimizi haykıranlara,
Toprağa, kitaba, işe hasretimizi,
Hasretimizi, ay yıldızı esir bayrağımıza.
Düşmanı yenecek işçi sınıfımıza selam!
Paranın padişahlığını,
Karanlığını yobazın
Ve yabancının roketini yenecek işçi sınıfına selam!

Türkiye işçi sınıfına selam!
Selam yaratana!

İlgili Sayfalar

• Toplumcu Şiir 1940 Kuşağı

• Toplumcu Şiir 1960 Kuşağı

Yararlanılan kaynaklar için "Kaynakça" sayfamıza bakabilirsiniz.