Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler

A. Cümle büyük harfle başlar:
El elin eşeğini türkü çağırarak arar.
  • Cümle içinde tırnak veya yay ayraç içine alınan cümleler büyük harfle başlar ve sonlarına uygun noktalama işareti (nokta, soru, ünlem vb.) konur:
Ayrılacağımız sıra, içinden bize, "El sıkışın!" diye bağırmış. Oysa biz öpüşmüştük. (Yusuf Atılgan)
Uyarı: İki kısa çizgi arasındaki açıklama cümleleri büyük harfle başlamaz:
Bu buluşundan sonra birden, nedenini açıklamadan bol bol ve içten -bu yapısında vardı- kahkahalarla güldü. (Dostoyevski)
  • İki noktadan sonra gelen cümleler büyük harfle başlar:
Yaşadıklarımdan çıkardığım sonuç da şu olmuştu: Her kuş dengiyle uçmalı, her kumaşa kendi renginden yama vurmalı imiş!
Uyarı: İki noktadan sonra özel ad niteliğinde olmayan örnekler sıralandığında bunlar büyük harfle başlamaz:
Bu eskiliği siz de çok evde görmüşsünüzdür: duvarlarda çiviler, çivi yerleri, lekeler... (Memduh Şevket Esendal)
Uyarı: Rakamla başlayan cümlelerde rakamdan sonra gelen kelime özel ad değilse büyük harfle başlamaz:
1919 senesi Mayıs'ının 19'uncu günü Samsun'a çıktım. (M. Kemal Atatürk)
Uyarı: Örnek niteliğindeki sözcüklerle başlayan cümlede de ilk harf büyük yazılır:
"Et-, ol-" fiilleri, dilimizde en sık kullanılan yardımcı fiillerdir.
B. Dizeler büyük harfle başlar:
İşim gücüm budur benim
Gökyüzünü boyarım her sabah
(Orhan Veli Kanık)
C. Özel adlar büyük harfle başlar:
1. Kişi adlarıyla soyadları büyük harfle başlar: Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Haldun Taner, Aşık Reyhani, Köroğlu, Katip Çelebi vb.
  • Takma adlar da büyük harfle başlar: Muhibbi (Kanuni Sultan Süleyman), Kirpi (Refik Halit Karay), Server Bedi (Peyami Safa) vb.
2. Kişi adlarından önce ve sonra gelen ünvanlar, saygı sözleri, rütbe adları ve lakaplar büyük harfle başlar: Cumhurbaşkanı Turgut Özal, Kaymakam Murat Bey, Dr. Ahmet Aydın; Sayın Prof. Dr. Tuncer Gülensoy; Selim Efendi, Aysun Hanım, Bay Mustafa Argunşah; Mareşal Fevzi Çakmak, Yüzbaşı Cengiz Topel; Mimar Sinan, Fatih Sultan Mehmet, Genç Osman, Deli Petro vb.
  • Akrabalık adı olup lakap veya ünvan olarak kullanılan kelimeler büyük harfle başlar: Baba Gündüz, Dayı Kemal, Hala Sultan, Nene Hatun; Gül Baba, Susuz Dede, Telli Baba vb.
Uyarı: Akrabalık bildiren kelimeler küçük harfle başlar: 
Dün Nimet ablama gittim.
Nezaket teyzemin keki çok güzel.
  • Cümle içinde özel adın yerine kullanılan makam veya ünvan sözleri büyük harfle baş­lar:
Uzak Doğu’dan gelen heyeti Vali dün kabul etti.
  • Saygı bildiren sözlerden sonra gelen ve makam, mevki, ünvan bildiren kelimeler büyük harfle başlar: Sayın Bakan, Sayın Başkan, Sayın Rektör, Sayın Vali...
  • Mektuplarda ve resmî yazışmalarda hitaplar büyük harfle başlar: Sevgili Kardeşim, Aziz Dostum, Değerli Dinleyiciler...
3. Hayvanlara verilen özel adlar büyük harfle başlar: Boncuk, Fındık, Minnoş, Pamuk...
4. Millet, boy, oymak adları büyük harfle başlar: Alman, Arap, İngiliz, Japon, Rus, Türk; Kazak, Kırgız, Oğuz, Özbek, Tatar; Hacımusalı, Karakeçili vb.
5. Dil ve lehçe adları büyük harfle başlar: Türkçe, Almanca, İngilizce, Rusça, Arapça; Oğuzca, Kazakça, Kırgızca, Özbekçe, Tatarca vb.
6. Devlet adları büyük harfle başlar: Türkiye Cumhuriyeti, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Amerika Birleşik Devletleri, Suudi Arabistan, Azerbaycan, Kırım Özerk Cumhuriyeti vb.
7. Din ve mezhep adları ile bunların mensuplarını bildiren sözler büyük harfle başlar: Müslümanlık, Müslüman; Hristiyanlık, Hristiyan; Musevilik, Musevi; Budizm, Budist; Hanefilik, Hanefi; Katoliklik, Katolik vb.
8. Din ve mitoloji ile ilgili özel adlar büyük harfle başlar: Tanrı, Allah, İlah, Cebrail, Zeus, Osiris, Kibele vb. ("şeytan" sözcüğü hariç)
Uyarı: “Tanrı, Allah, İlah” sözleri özel ad olarak kullanılmadıklarında küçük harfle başlar: Eski Yunan tanrıları, müzik dünyasının ilahı
9. Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar: Merkür, Neptün, Satürn; Halley vb.
Uyarı: Dünya, güneş, ay kelimeleri gezegen anlamı dışında kullanıldıklarında küçük harfle başlar:
Aksaray'da anneannesinin evinde dünyaya geldi.
Akşam güneşiyle yüklü olan bir bulut var dağın üstünde.
10. Burç isimleri büyük harfle başlar: Koç, Boğa, İkizler, Yengeç, Aslan, Başak, Terazi, Akrep, Yay, Oğlak, Kova, Balık.
Uyarı: Bu sözcükler "burç" sözcüğü ile birlikte kullanıldığında "burç" sözcüğü de büyük harfle başlar: Kova Burcu
Akrep, Zodyak üzerinde Terazi Burcu ile Yay Burcu arasında yer alan takımyıldızın adıdır.
11. Düşünce, hayat tarzı, politika vb. anlamlar bildirdiğinde doğu ve batı sözlerinin ilk harfleri büyük yazılır: Batı medeniyeti, Doğu mistisizmi vb.
Uyarı: Bu sözler yön bildirdiğinde küçük yazılır: Marmara'nın doğusu, Konya'nın batısı vb.
12. Yer adları (kıta, bölge, il, ilçe, köy, semt vb.) büyük harfle başlar: Avrupa, Asya; Doğu Anadolu, İç Anadolu; Kocaeli, Taşkent; Turgutlu, Ürgüp; Akçaköy, Çayırbağı; Gebze, Kızılay, Sarıyer vb.
13. Yer adlarında ilk isimden sonra gelen deniz, nehir, göl, dağ, boğaz vb. tür bildiren ikinci isimler büyük harfle başlar: Ağrı Dağı, Aral Gölü, Asya Yakası, Çanakkale Boğazı, Dicle Irmağı, Ege Denizi, Erciyes Dağı, Fırat Nehri, Süveyş Kanalı, Tuna Nehri, Van Gölü, Zigana Geçidi vb.
Uyarı: Özel ada dâhil olmayıp tamlama kuran şehir, il, ilçe, belde, köy vb. sözler küçük harfle başlar: Kocaeli ili, Fatih ilçesi, Uzungöl beldesi, Güzelpınar köyü vb.
14. Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarında geçen mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak kelimeleri büyük harfle başlar: Seymen Mahallesi, Taksim Meydanı, Atatürk Bulvarı, Birlik Caddesi, Tevfik Fikret Sokağı vb.
15. Saray, köşk, han, kale, köprü, kule, anıt vb. yapı adlarının bütün sözcükleri büyük harfle başlar: Topkapı Sarayı, Çinili Köşk, Kızlarağası Hanı, Ankara Kalesi, Mostar Köprüsü, Tonyukuk Anıtı...
16. Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğunda, yer adının ilk harfi büyük yazılır: Hisar’dan, Boğaz’dan, Köşk’e vb.
17. Kurum, kuruluş ve kurul adlarının her kelimesi büyük harfle başlar: Türk Dil Kurumu, Talim Terbiye Kurulu, Devlet Malzeme Ofisi, Atatürk Lisesi, Şirin Market, Muharip Gaziler Derneği, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü...
18. Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, genelge adlarının her kelimesi büyük harfle başlar: Yüksek Öğretim Kanunu, Ortaöğretime Geçiş Yönergesi, Türk Silahları Kuvvetleri İzin Yönetmeliği, Emeklilik İşlemleri Hakkında Genelge
19. Kurum, kuruluş, kurul, merkez, bakanlık, üniversite, fakülte, bölüm, kanun, tüzük, yönetmelik ve makam sözleri asılları kastedildiğinde büyük harfle baş­lar:
Türkiye Büyük Millet Meclisi her yıl 1 Ekim’de toplanır. Bu yıl ise Meclis, yeni döneme erken başlayacak.
Yazarlara ödenecek telif ücreti, Telif Hakkı Yayın ve Satış Yönetmeliği’ne göre düzenlenmektedir. Yapılan işlem Yönetmelik’in 4’üncü maddesine aykırı düşmektedir.
20. Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (tablo, heykel, beste vb.) her kelimesi büyük harfle başlar: Yaban, Zeytindağı, Akşam Güneşi; Varlık, Akbaba; Cumhuriyet, Hürriyet, Özgür Kocaeli; Ellinci Yıl Marşı vb.
Uyarı: Özel ada dâhil olmayan gazete, dergi, tablo vb. sözler büyük harfle başlamaz: Milliyet gazetesi, Türk Dili dergisi, Halı Dokuyan Kızlar tab­losu vb.
Uyarı: Kitap, makale, tiyatro eseri, kurum adı vb. özel adlarda yer alan kelimelerin ilk harfleri büyük yazıldığında ve, ile, ya, veya, yahut, ki, da, de sözleriyle mı, mi, mu, mü soru eki küçük harfle yazılır: Mai ve Siyah, Suç ve Ceza, Leyla ile Mecnun, Turfanda mı, Turfa mı?, Diyorlar ki, Dünyaya İkinci Geliş yahut Sır İçinde Esrar, Ya Devlet Başa ya Kuzgun Leşe, Ben de Yazdım, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu vb.
Özel adın tamamı büyük yazıldığında ve, ile, ya, veya, yahut, ki, da, de sözleriyle mı, mi, mu, mü soru eki de büyük harfle yazılır: SUÇ VE CEZA
21. Ulusal, resmî ve dinî bayramlarla anma ve kutlama günlerinin adları büyük harfle başlar: Cumhuriyet Bayramı, Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, 19 Mayıs Atatürk’ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı, Ramazan Bayramı, Kurban Bayramı, Nevruz Bayramı, Miraç Kandili; Anneler Günü, Öğretmenler Günü, Dünya Tiyatro Günü, 14 Mart Tıp Bayramı, Hıdırellez vb.
22. Kurultay, bilgi şöleni, çalıştay, açık oturum vb. toplantıların adlarında her kelimenin ilk harfi büyük yazılır: VI. Uluslararası Türk Dili Kurultayı, Kitle İletişim Araçlarında Türkçenin Kullanımı Bilgi Şöleni, Karamanlı Türkçesi Araştırmaları Çalıştayı vb.
23. Tarihî olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar: Kurtuluş Savaşı, Millî Mücadele, Cilalı Taş Devri, İlk Çağ, Orta Çağ, Yeni Çağ, Yakın Çağ, Lale Devri, Cahiliye Dönemi, Buzul Dönemi, Millî Edebiyat Dönemi, Servetifünun Dönemi’nin, Tanzimat Dönemi’nde vb.
24. Özel adlardan türetilen bütün kelimeler büyük harfle başlar: Türklük, Türkleşmek, Türkçü, Türkçülük, Türkçe, Avrupalı, Avrupalılaşmak, Asyalılık, Darvinci, İstanbullu, Diyarbakırlı vb.
Uyarı: Özel ad kendi anlamı dışında yeni bir anlam kazanmışsa büyük harfle başlamaz: acem (Türk müziğinde bir perde), hicaz (Türk müzi­ğinde bir makam), amper (elektrik akımında şiddet birimi), jul (fizikte iş bi­rimi), allahlık (saf, zararsız kimse), donkişotluk (gereği yokken kahramanlık göstermeye kalkışma) vb.
Uyarı: Para birimleri büyük harfle başlamaz: avro, dinar, dolar, lira, kuruş, liret vb.
Uyarı: Özel adlar yerine kullanılan "o" zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz.
Uyarı: Müzikte kullanılan makam ve tür adları büyük harfle başlamaz: acemaşiran, acembuselik, bayati, hicazkâr, türkü, varsağı, bayatı vb.
25. Yer, millet ve kişi adlarıyla kurulan birleşik kelimelerde sadece özel adlar büyük harfle başlar: Antep fıstığı, Brüksel lahanası, Frenk gömleği, Hindistan cevizi, İngiliz anahtarı, Japon gülü, Maraş dondurması, Van kedisi vb.
D. Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adları büyük harfle başlar:
29 Mayıs 1453 Salı günü
29 Ekim 1923'te
17 Kasım 1997’de
Uyarı: Belirli bir tarihi belirtmeyen ay ve gün adları küçük harfle başlar:
Okullar genellikle eylülün ikinci haftasında açılırdı. 
Yönetim Kurulu her ayın ilk cuma günü toplanacakmış.
E. Tabela, levha ve levha niteliğindeki yazılarda geçen sözcükler büyük harfle başlar: Giriş, Çıkış, Şef, Danışma, Dişçi, Metrobüs Durağı, 2. Kat, 3. Sınıf, A Blok vb.
F. Kitap, bildiri, makale ve benzerlerinde ana başlıktaki sözcüklerin tamamı, alt başlıktaki kelimelerin ise yalnızca ilk harfleri büyük olarak yazılır.
G. Kitap, dergi vb.nde bulunan resim, çizelge, tablo vb.nin altında yer alan açıklayıcı yazılar büyük harfle başlar. Açıklayıcı yazı, cümle niteliğinde değilse sonuna nokta konmaz.
İlgili Sayfalar 

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Desteğiniz bizim için önemli. Daha iyi içerikler üretebilmemiz için hem "Takip Et" butonuna tıklayarak hem de yorumlarınızla bize destek olabilirsiniz. Ayrıca sayfaya daha rahat ulaşmak için sayfamızı sık kullanılanlar klasörüne eklemeyi unutmayınız.