Tanzimat Edebiyatı 1.Dönem

  • 1860-1876 yılları arasındaki dönem.
  • Tanzimat edebiyatının, ilk özel gazete olan Tercüman-ı Ahval'in (1860) çıkışı ile başlar.
  • Tercüman-ı Ahval'in yayımlandığı 1860'tan II. Abdülhamit'in tahta çıkış tarihi olan 1876'ya kadar geçen süre, Tanzimat edebiyatının birinci dönemidir.
  • Tanzimat edebiyatının birinci dönem sanatçıları: 
Tanzimat Birinci Dönem Şiiri
  • Tanzimat birinci dönem şiirinin en belirgin özelliği toplumcu olmasıdır. (sanat toplum için)
  • Divan şiirinde “parça güzelliği”, Tanzimat şiirinde ise “konu birliği” ve “bütün güzelliği” ön plandadır. 
  • Tanzimat şiiri, yeni bir dünya görüşü peşindedir. 
  • Kanun, hak, adalet, vatan, millet, hürriyet ve devletin görevleri gibi sosyal konular ele alınır.
  • Yeni dünya görüşüne ait yeni temalar eski nazım şekilleri ile işlenir. (Namık Kemal'in Hürriyet Kasidesi gibi)
  • Şiirde söyleyişe değil fikre önem verilmiştir.
  • Dönem sanatçıları için edebiyat bir amaçtan çok halka ulaşabildikleri bir araçtır.
  • Sanatçılar dilde sadeleşme çabası içinde olsalar da özellikle şiirde bir başarı sağlanamaz.
  • Hece ölçüsü ile birkaç örnek verilse de aruz vezni kullanılmıştır. Divan şiiri ne kadar eleştirilse de dönem şiiri, şekil ve dil olarak divan şiiri etkisinden kurtulamaz çünkü bu sanatçıların hepsi divan edebiyatı geleneği içinde yetişmiştir. 
  • Fransız edebiyatı örnek alınır.
  • Batı edebiyatından yapılan ilk şiir tercümelerini Tercüme-i Manzume adı ile 1859’da Şinasi yayımlar.
  • Batıyı gezen hatta orada eğitim alıp dil öğrenen bu sanatçılar yakından tanıdıkları Batı ile İslam medeniyetini karşılaştırarak Batıya olan hayranlıklarını dile getirirler. Ziya Paşa'nın gazelinden:

    Diyar-ı küfrü gezdim beldeler kâşâneler gördüm
    Dolaştım mülk-i İslamı bütün viraneler gördüm
(Küfür diyarı denilen (Avrupa) ülkeleri gezdim, orada bayındır şehirler ve köşkler gördüm; İslam ülkelerini de dolaştım, baştan sona yıkık dökük yerler gördüm.)
Roman ve Hikaye
  • Roman ve hikaye bizde daha önce örneği olmayan türlerdir. Bu türlerin yerini genellikle kalıplaşmış olaylar üzerine kurulan, zaman ve mekanı çoğu zaman belirsiz olan ve gerçeklikten uzak olayları konu alan türler tutmaktadır. (mesnevi, halk hikayeleri, masal...)
  • Türk edebiyatının romanla tanışması özellikle Fransız edebiyatından yapılan çevirilerle başlar.
  • Yusuf Kamil Paşa'nın Telemak (Fenelon) çevirisi ile başlayan bu seri Sefiller, Robinson Crusoe, Monte Kristo Kontu gibi dünyaca tanınmış romanlarla devam eder.
  • Çeviriler devam ederken Ahmet Mithat Efendi'nin 1870 yılında yayımlamaya başladığı Letâif-i Rivâyât ile Emin Nihat'ın  Müsâmerâtnâme adlı eserleri bu dönemin ilk hikaye örnekleri olacaktır.
  • Edebiyatımızda roman tarzını ilk deneyen ise Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat (1873) adlı eseriyle Şemsettin Sami olacaktır. Teknik olarak kusurlu olsa da bu eser ilk Türkçe roman kabul edilmektedir.
  • Dönemin diğer bir romancısı Namık Kemal'dir. Tıpkı tiyatro gibi romanı da sosyal fayda sağlamakta bir araç olarak gören Namık Kemal iki roman kaleme alır: İntibah (İlk edebi roman - 1876) ve Cezmi (İlk tarihî roman - 1881)
  • Uyarı: Şinasi ve Ziya Paşa roman ve hikaye türünde eser vermemiştir.
Dönem roman ve hikayesinin genel özellikleri:
  • Dönem romanları teknik bakımdan kusurludur. 
  • Yazarlar eserleri ile halkı eğitmek ve doğruları göstermek isterler. 
  • Dilde sadeleşme çabası ile roman dilinde kısmen de olsa konuşma diline yaklaşılır. 
  • 1.dönem romanı üzerinde etkili olan akım romantizmdir. 
  • Günlük hayatta görülemeyecek tesadüflere yer verilir. 
  • Romanlarda çevre betimlemelerine yer verilse de bunlar süsten öteye gitmez. 
  • Eserlerde kahramanlar tek yönlü ele alınır. Bu nedenle roman kahramanları karakter değil tiptir. (iyi ve kötünün mücadelesi) 
  • Eserler genellikle trajik sonlarla biter. 
  • Yazarlar eserlerinde kişiliklerini gizlemezler. 
  • Yazar, özelikle de Ahmet Mithat, olayların akışını keserek kendi görüşlerini ortaya koyar. 
  • Yazarlar genellikle sosyal konular üzerinde durur.
  • Yanlış Batılılaşma, esaret, görücü usulü ile evlilik, günlük hayat ve tarihî olaylar bu dönem romanlarında öne çıkan konulardır.
Tiyatro
  • Bizde daha önce örneği olmayan diğer bir tür tiyatrodur. Tanzimat edebiyatına kadar kültürümüzde tiyatronun yerini Orta Oyunu, Karagöz, Meddahlık ve Köy Seyirlik Oyunları tutmaktaydı.
  • Türk seyircisinin tiyatro ile tanışması yabancı tiyatro grupları sayesinde olur. 1867 yılında Güllü Agop tarafından kurulan Osmanlı Tiyatrosu ilk ciddi Türk tiyatrosu olarak dikkat çeker.
  • Bu tiyatroda Namık Kemal, Ahmet Mithat, Şemsettin Sami ve Direktör Ali Bey gibi sanatçıların eserleri yanında Batı tiyatrosunun önemli eserleri de sahneye konmuştur.
  • Osmanlı Tiyatrosu, 1884 yılında II. Abdülhamit tarafından yıktırılır. II. Meşrutiyet'in ilanına kadar geçen bu süre, Türk tiyatrosu için ölü sayılacak bir dönemdir.
  • 1859 yılında Şinasi tarafından yazılan Şair Evlenmesi adlı oyun Batılı tarzda yazılmış ilk oyun olarak kabul edilmektedir.
  • Bu dönem yazarları, tiyatroyu toplumu eğitmek için bir araç olarak görürler.
  • Bu dönemdeki tiyatro eserlerinde anlaşılır, sade bir Türkçe kullanılmıştır.
  • Dönem edebiyatında eserler; telif (sanatçının kendi yazdığı), çeviri ya da uyarlama olarak ortaya konur.
  • Ahmet Vefik Paşa'nın Fransız tiyatro yazarı Moliere'den yaptığı uyarlamalar tiyatro kültürünün gelişiminde önemli bir rol oynar. Bursa'da valilik de yapan Paşa, burada yaptırdığı tiyatro binasında Türk kültürüne uyarladığı oyunları sahneye koydurmuştur.
  • Tiyatroyu "eğlencelerin en faydalısı" olarak gören Namık Kemal altı tiyatro eseri yazmıştır.
  • Namık Kemal'in Vatan yahut Silistre adlı oyunu sahneye konulan ilk Türk tiyatrosudur. 1873 yılında oynanan oyun sonrasında çıkan olaylar nedeniyle Namık Kemal Abdülaziz tarafından sürgüne gönderilmiştir.
  • Tanzimat edebiyatında iki yüze yakın eser veren Ahmet Mithat'ın basılan tiyatro oyunu sayısı yedidir. Yazarın Çerkez Özdenler adlı dramı Osmanlı Tiyatrosu'nun kapatılmasına neden olmuştur.
  • Dönemin bir diğer tiyatro yazarı Direktör Ali Bey'dir. Yazar, Kokona Yatıyor, Misafiri İstiskal ve Geveze Berber adlı üç komedi ile Letafet  adında bir operet kaleme almıştır.
Tanzimat birinci dönem tiyatrosunda işlenen temalar:
  • Görücü usulüyle evliliğin yanlışlığı
  • Vatan sevgisi ve kahramanlık
  • Çok eşli evlilik
  • Aile zoruyla yaptırılan evlilikler
  • Aşk dramı
  • Tarihi ve sosyal konular
İlgili Sayfalar

2 yorum:

  1. YGS – LYS Puan Hesaplama
    Sınav sistemi değiştiği için YGS ve LYS puan hesaplamalarını ve denemelerini artık göz ardı etmenizde fayda var. Gerek sınav zamanları, gerek sınav süreleri ve gerekse sınavdaki soru sayıları bakımından birçok farklılık söz konusu. Şu an hali hazırda bulunan YGS – LYS puanınızı hesaplayan site veya uygulamaların dışında güncel YKS puan hesaplama servislerini kullanmanız sizin faydanıza olacaktır. YKS Puan Hesaplama

    YanıtlaSil
  2. süper 10 üzerinden 10

    YanıtlaSil

Desteğiniz bizim için önemli. Daha iyi içerikler üretebilmemiz için hem "Takip Et" butonuna tıklayarak hem de yorumlarınızla bize destek olabilirsiniz. Ayrıca sayfaya daha rahat ulaşmak için sayfamızı sık kullanılanlar klasörüne eklemeyi unutmayınız.