 |
| Ahmet Mithat Efendi |
Roman, hikaye, tiyatro yazarı, gazeteci.- 1844'te İstanbul'un Tophane semtinde doğdu.
- Orta hâlli bir bez tüccarı olan babasını küçük yaşta kaybetti.
- Ağabeyinin görevleri nedeniyle Vidin ve Niş'te bulundu.
- Niş Rüştiyesinden mezun olduktan sonra memuriyete başladı. O sıralar Tuna Valisi olan Mithat Paşa'nın takdirini kazandı. Kendi adını bu yetenekli gence veren Mithat Paşa, onu hem Fransızca öğrenmesi konusunda teşvik etmiş hem de birçok konuda genç yazara imkânlar sağlamıştır.
- Yazarlığa Tuna gazetesinde başladı.
- Mithat Paşa'nın Bağdat Valiliği sırasında gazete çıkarmaya memur edilen yazar, ilk eserlerini bu yıllarda verdi.
- 1871'de İstanbul'a döndü. Evinde bir matbaa kurarak eserlerini yayımlamaya başladı.
- 1873'te Genç Osmanlılar ile -onlarla bir bağlantısı olmadığı hâlde- Rodos'a sürüldü. Sürgünde eser vermeye devam eden yazar, İstanbul'a V. Murat'ın tahta çıktığı 1876'da dönebildi.
- 1878'de tarihimizin en uzun ömürlü gazetelerinden biri olan Tercüman-ı Hakikat'i çıkarmaya başladı.
- II. Abdülhamit'in takdirini kazanarak uzun yıllar Takvim-i Vekayi ile Matbaa-i Amirede müdürlük yaptı. II. Meşrutiyet'ten sonra emekli oldu (1908).
- Bu tarihten sonra okullarda hocalık yapan yazar, 28 Aralık 1912'de İstanbul'da ölmüştür.
Sanat Hayatı ve Anlayışı
- Tanzimat edebiyatında, "hâce-i evvel" (ilkokul öğretmeni), “Osmanlıyı okutan adam” ya da “yazı makinesi” olarak anılmıştır.
- Roman, hikaye, tiyatro, gezi yazısı, anı gibi birçok türde eser veren sanatçının iki yüze yakın eseri vardır.
- Eserleriyle Türk halkının çağdaş medeniyete uymayan düşünüş ve yaşayış tarzını değiştirmeyi hedef almıştır.
- Eserlerinde romantizm etkisi görülür.
- Roman ve hikayeleri teknik bakımdan kusurludur.
- Sanatta sosyal faydaya önem verir. (sanat toplum için)
- Romanlarında olayın akışını keserek farklı türde bilgiler vermiştir.
- Romanları tür bakımından çeşitlilik gösterir: macera, aşk, polisiye, bilim, tarih...
- Özellikle macera romanlarında başarılıdır. Bu tür romanlarda entrika unsurunu etkili kullanan yazar bu sayede sık sık verdiği genel kültür unsurlarını sıkıcı olmaktan kurtarır.
- Roman ve hikayelerinde meddah üslubu görülür. Yani yazar okuyucu karşısındaymış ve ona bir hikaye anlatıyormuş gibi yazar.
- Dilde sadeleşmeye önem vermiş olsa da özellikle tasvir ve tahlillerde roman dilinin sadelikten uzaklaştığı görülür.
- Yazar, eserlerini halkı eğitmek ve okuma zevki aşılamak için yazmıştır.
- Esrar-ı Cinayat adlı romanı edebiyatımızın ilk polisiye romanıdır.
- Letâif-i Rivâyât adlı kitabındaki uzun hikayeler edebiyatımızın ilk hikaye örneğidir.
Eserleri
Gazeteleri: Bedir, Devir, Tercüman-ı Hakikat
- Tercüman-ı Hakikat: 1878 yılında kurduğu ve öldüğü tarih olan 1912'ye kadar yönettiği gazete. Tercüman-ı Hakikat henüz gelişme döneminde bulunan Türk basını için bir okul görevi görmüştür. Siyasi tartışmalardan uzak duran Ahmet Mithat, halka okuma alışkanlığı kazandırma, bilgiyi halka ulaştırma, kültürü tabana yayma gibi bir misyon üstlenmiştir.
Romanları: Hasan Mellâh, Hüseyin Fellah, Felâtun Bey'le Rakım Efendi, Paris'te Bir Türk, Henüz On Yedi Yaşında, Dürdane Hanım, Karı-Koca Masalı, Dünyaya İkinci Geliş, Yeniçeriler, Jön Türk...
Felatun Bey ile Rakım Efendi
Eserde yazar, memlekette Tanzimat’la ortaya çıkan züppe ve köksüz insanla (Felâtun), memleket şartlarının yetiştirdiği hakiki aydın (Rakım) arasındaki farkı göstermek ister. Geniş özet için tıklayınız.
Hikayeleri:
- Kıssadan Hisse (1870): Ezop ve Fenelondan çevirdiği kısa öyküler ile yerli fıkralardan oluşan eser. Eser, konusu ve tekniği açısından daha çok eski geleneğe bağlı bir yapı gösterir.
- Letaif-i Rivâyât: Eser bir dizi halinde 1870 - 1895 yılları arasında yayımlanmış büyük hikayelerden oluşmaktadır. Kitaptaki hikayeler edebiyatımızın ilk hikaye örnekleri olarak kabul edilmektedir.
Gezi:
- Avrupa'da Bir Cevelan:1889 yılında Stockholm'de gerçekleşen Oryantalistler Kongresi'nde resmi olarak görevlendirilen yazarın Avrupa izlenimlerini yazdığı hacimli eseri (1044 sayfa).
Hatıra:
- Menfa:1873 yılından Abdülaziz'in tahtan indirilmesine kadar sürgün kalacağı Rodos'taki hayatını bu eserde anlatmıştır.
İlgili Sayfalar
Yararlanılan Kaynaklar
- Bir Medeniyet Algılaması Olarak Ahmet Mithat Efendi'nin Paris'i
- Bilgiye Açılan Kapılar: Ahmet Mithat Efendi ve İsmail Gaspıralı'nın Eserlerinde Avrupalı Kadınlar
- Ahmet Mithat ve Felatun Bey ile Rakım Efendi Romanında Değerler Eğitimi
- Yeni Türk Edebiyatı Hakemli Altı Aylık İnceleme Dergisi Ekim 2016
- Tanzimat Döneminde Bir Aydın Olarak Ahmet Mithat Efendi ve Düşünce
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Desteğiniz bizim için önemli. Daha iyi içerikler üretebilmemiz için hem "Takip Et" butonuna tıklayarak hem de yorumlarınızla bize destek olabilirsiniz. Ayrıca sayfaya daha rahat ulaşmak için sayfamızı sık kullanılanlar klasörüne eklemeyi unutmayınız.