Çerağan Vakti Geldi Lalezarın Didesi Ruşen

Şarkı

Erişti nev-bahar eyyâmı, açıldı gül-i gülşen
Çerâğan vakti geldi lâlezârın dîdesi rûşen
Çemenler döndü rûy-i yâre reng-i lâle vü gülden
Çerâğan vakti geldi lâlezârın dîdesi rûşen

Bir Söz Dedi Canan ki Keramet Var İçinde

Gazel

Bir söz dedi canan ki kerâmet var içinde
Dün geceye dâir bir işâret var içinde

Var İdi

Gazel

Sînede evvel ne muhrik ârzûlar vâr idi
Lebde serkeş âhlar âteşli hûlar vâr idi

Sert Oldu Hava Çıkma Koyundan Kuzucağım

Şarkı

Yetmez mi sana bister ü bâlîn kucağım
Serd oldu havâ çıkma koyundan kuzucağım
Ateşlik eder sana bu sînemdeki dâğım
Serd oldu havâ çıkma koyundan kuzucağım

Sen böyle soğuk yerde niçün yatar uyursun
Billahi döğer dur hele dâyen seni görsün
Dahı küçücüksün yalnız yatma üşürsün
Serd oldu havâ çıkma koyundan kuzucağım

Yaklaşdı şitâ ebr-i siyâh tutdu cihânı
Kalmadı sabânın gezecek tâb u tüvânı
Kurbânın olam geçdi boğaz seyri zamânı
Serd oldu havâ çıkma koyundan kuzucağım

Bir câm çek ey gonca-dehen def-i humâr et
Çeşmimde hayâlin gibi gel geşt ü güzâr et
Nakşın gibi âyîne-i sînemde karâr et
Serd oldu havâ çıkma koyundan kuzucağım

Der sana Nedîmâ bunu tekrâr-be-tekrâr
Bîgâne ile etme sakın azm-i çemenzâr
Gürgân gibi ağyâr kaparlar seni zinhâr
Serd oldu havâ çıkma koyundan kuzucağım

Nedim

İlgili Sayfalar

Nedim

Nedim'le İlgili Çıkmış Tüm Sorular

Bir söz verdi canan ki kerâmet var içinde...Nedim

Haddeden geçmiş nezaket... Nedim

Ey Nedim ey bülbül-i şeyda niçin hamuşsun...Nedim

Divan Şiiri Örnekleri

Seyr-i Sadâbâdı Sen Bir Kere Iyd Olsun da Gör

Iyd gelsin bâis-i şevk-i cedîd olsun da gör
Seyr-i Sadâbâdı sen bir kerre ıyd olsun da gör
Gûşe gûşe mihrler mehler bedîd olsun da gör
Seyr-i Sadâbâdı sen bir kerre ıyd olsun da gör

Haddeden Geçmiş Nezaket

Gazel

Haddeden geçmiş nezâket yâl ü bâl olmuş sana
Mey süzülmüş şişeden ruhsâr-ı âl olmuş sana

Nedim - Çıkmış Sorular

1. Nedim’le Fuzuli’yi karşılaştıran aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? (1984) 
A) Nedim, şiirine günlük hayatı yansıtmış; Fuzuli ise bundan kaçınmıştır.
B) İkisi de kasideden çok gazelde başarılı olmuştur.
C) Fuzuli tasavvuftan esinlenmiş, Nedim tasavvufla hiç ilgilenmemiştir.
D) İkisinin de dili, çağdaşlarına göre daha sadedir.
E) İkisinin de “Divan”larından başka, “Mesnevi”leri de vardır.

Kasidelerinde kullandığı ağır dil, gazellerinde, özellikle şarkılarında oldukça sadeleşir. Farsça ve Arapça şiirleri de olmakla birlikte şiirlerinin çoğu Türkçedir. Kasidelerinden çok, yeni buluşlarla süslediği şarkı ve gazelleriyle ünlüdür. Gazellerine, “Malumdur benim sühanım mahlas istemez.” diye haklı olarak övünecek derecede kişiliğinin damgasını vurmuştur.
2. Bu parçada tanıtılan divan şairi aşağıdakilerden hangisidir? (1992)
A) Fuzuli
B) Baki
C) Nedim
D) Nefi
E) Nabi

3.Aşağıdaki sanatçılardan hangisi, birlikte verilen nazım biçiminde yazılmış yapıtlarıyla ünlenmemiştir? (2011)
A)Fuzuli - Gazel
B)Nedim - Şarkı
C)Baki - Mesnevi
D)Ziya Paşa - Terkibibent
E)Nefi – Kaside

I. Sebk-i Hindî
II. Mahallîleşme Akımı
III. Süslü Nesir
4. Aşağıda verilen divan sanatçılarından hangisi yukarıdakilerden biriyle ilişkilendirilemez?(2011)
A)Nergisî B)Neşati C)Nedim D)Necati E)Enderunlu Vasıf

5.Divan edebiyatı sanatçıları ve yaşadığı yüzyıllarla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? (2012)
A)Sultan Veled ─ 13. yüzyıl
B)Âşık Paşa ─ 14. yüzyıl
C)Şeyhî─ 15. yüzyıl
D)Fuzuli ─ 16. yüzyıl
E)Nedim ─ 17. yüzyıl

6.Aşağıdakilerden hangisi, divan şiiriyle halk şiirinin birbirine yaklaştığının göstergelerinden biri değildir? (2013)
A)Nedim ve Şeyh Galip’in hece vezni ile şiir yazması
B)Gevherî’nin aruz vezniyle şiirler kaleme alması
C)Bazı halk şairlerinin divan tertip etmesi
D)Halk ve divan şairlerinin mahlas kullanması
E)Benzer mazmunların kullanılması

---- Lale Devri’nin İstanbul’unu yansıtan şiirlerinde dış dünyadan aldıklarını; duyduğu, gözlemlediği gibi aktarmaya çalışır. Gazel ve kasidelerinin yanında ---- nazım biçimini tercih etmesi; yaşama sevincini içinde duyan, hor görülen geçici dünya zevklerini tatmayı amaçlayan bir yaradılışın doğal sonucudur.
7.Bu parçada boş bırakılan yerlere, aşağıdakilerden hangisi sırasıyla getirilmelidir? (2014)
A)Baki – murabba
B)Fuzuli – mesnevi
C)Şeyh Galip – şarkı
D)Nedim – şarkı
E)Nefî – mesnevi

---- şiirlerinde en çok dikkat çeken mekânlardan biri Sa’dâbâd’dır. Büyük ve görkemli bir alanı ifade eden Sa’dâbâd; su kanalı, köşkler, saray, mesire alanı ve kamelyalarıyla şairin hayal dünyasını süsleyen bir tablo şeklinde sunulmuştur.
8.Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir? (2015)
A)Bağdatlı Rûhî’nin
B)Bâkî’nin
C)Nedîm’in
D)Şeyh Galip’in
E)Nef’î’nin

----; gazellerinde gerçek aşkı, zevki ve eğlenceyi gerçekçi bir üslupla dile getirmiştir. O, ---- gibi üzüntü ve acılarını tasavvufi kavramlardan hareketle sembolik bir dille yansıtan yanık bir âşık değil neşeli bir kişiliktir.
9.Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangisi sırasıyla getirilmelidir? (2016)
A)Hoca Dehhani – Nesimi
B)Nedîm – Fuzûli
C)Bâkî – Hayali
D)Zâtî – Şeyhülislam Yahya
E)Bağdatlı Rûhî – Şeyh Galip

Cevaplar

1.E    2.C   3.C   4.D   5.E   6.D  7.D  8.C   9.B 

İlgili Sayfalar

Divan Edebiyatı Çıkmış Sorular

Nedim

Nedim - Müstezat

Ey şûh-ı kerem-pîşe dil-i zâr senindir
Yok minnetin aslâ
V'ey kân-ı güher anda ne kim var senindir
Pinhân u hüveydâ

Nedim (1681 - 1730)

Lale Devri

• 18.yüzyıl divan şairi.
• Asıl adı Ahmet olan Nedim, İstanbul doğumludur.
• Medrese eğitimi alan şair, Arapça ve Farsçayı bu dillerde şiir yazacak kadar iyi öğrendi. 
• Ömrü boyunca müderrislik yaptı.
• Şiiriyle olduğu kadar, hoş sohbeti ve neşeli tabiatı ile de aranıp sevilen bir şairdir.
• Şair, gerek yaşamı gerekse sanat anlayışı nedeniyle Lale Devri'nin sembol isimlerinden biridir (III. Ahmet Dönemi).

Sonradan Lale Devri olarak anılmaya başlanan bu dönem, 1718 yılında Avusturya ile imzalanan Pasarofça Antlaşması ile başlayıp, 1730 yılında Patrona Halil İsyanı ile son bulur.

• Eski edebiyatımızda, yaşadığı dönemle bu kadar bütünleşen başka bir şair yoktur.
• Nedim'i Topkapı Sarayı'na yakınlaştıran Lale Devri'nin sadrazamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa'ya yazdığı kasideler olmuştur.
• Nedim, şiirlerinde kusursuz bir İstanbul Türkçesi kullanır.
• Şair şöhretini gazel ve şarkılarıyla sağlamıştır.
• Nedim, yerli nazım şekli olan şarkının en büyük ustası olarak kabul edilir. 
• Tek eseri Divanı'dır.
• Divanda dikkat çeken nazım şekilleri ve sayıları şöyledir: 166 gazel, 33 şarkı, 43 kaside, 2 koşma...
• Şiirlerinin tasavvufla ilişkisi yoktur.
• Hikmetli sözler de söylemez (Didaktik değildir).
• Kasidelerinde, fahriyeye yer vermemiştir.
• Şiirlerinde ve üslubunda dönemin renkli yaşantısının izlerini sürmek mümkündür (bayramlar, helva sohbetleri, şehzadelerin doğuşu, düğünler, eğlenceler)
• Şiirlerinde İstanbul'un eşsiz güzelliklerini anlatan şair, bu şehre duyduğu hayranlığı şöyle ifade eder:

Bu şehr-i Sıtanbûl ki bî-misl-ü behâdır
Bir sengine yekpâre Acem mülkü fedadır

(Bu İstanbul şehri ki misli benzeri yoktur, bir taşına bütün İran toprağı fedadır.)

• Patrona Halil İsyanı sırasında öldüğü kesin olan Nedim'in nasıl öldüğü konusunda değişik iddialar ileri sürülmüştür. Kimi kaynaklar, Nedim'in ihtilal esnasında korkudan evinin damına çıktığını ve oradan düşerek öldüğünü söylemektedir.

Mahallîleşme Akımı ve Nedim

Nedim, mahallileşme akımının en kuvvetli temsilcisidir. Şairdeki mahallileşme unsurları şunlardır:

1. İstanbul'un günlük hayatından sahneler sunması 
2. Şiirlerini dönemin İstanbul Türkçesi ile yazması 
3. Günlük konuşma kalıplarına ve deyimlere yer vermesi 
4. Hece ölçüsü ile şiirler yazması 
5. Divan şiiri geleneği içinde soyut bir anlatımla idealize edilen güzellerin onun şiirinde ete kemiğe bürünmesi (gerçek aşklar)

• Nedim'den seçme beyitler 

Eyvah o üç-çifte kayık aldı kararım
Şarkı okuyup geçti bir âfet var içinde

(İçlerinden birisinde şarkı söyleyen bir güzelin olduğu üç çifte kayık şairin aklını başından almıştır.) 

Ayağın sakınarak basma aman sultânım
Dökülen mey, kırılan şîşe-i rindan olsun

(Sultanım dökülen şarap kırılan rindlerin kadehi olsun yeter ki ayağını sakınarak basma.) 

Güllü dîbâ giydin ammâ korkarım âzâr eder
Nâzenînim sâye-i hâr-ı gül-i dîbâ seni

(Narin sevgilim! Gül desenli ipek kumaştan elbise giydin ama, korkarım ipekli kumaşın gülündeki dikenin gölgesi seni incitir.) 

Haddeden geçmiş nezâket yâl ü bâl olmuş sana
Mey süzülmüş şişeden ruhsâr-ı âl olmuş sana

(Nezâket, haddeden geçmiş sana boy pos olmuş; şarap, şişeden süzülmüş sana kırmızı yanak olmuş.) (Hadde, altına şekil vermekte kullanılan bir alet)

İlgili Sayfalar

• Nedim'le İlgili Çıkmış Tüm Sorular

• Bir söz verdi canan ki kerâmet var içinde...Nedim

• Haddeden geçmiş nezaket... Nedim

• Ey Nedim ey bülbül-i şeyda niçin hamuşsun...Nedim

• Çerağan Vakti Geldi Lalezarın Didesi Ruşen...Nedim

 Yararlanılan Kaynaklar 

• Nedim Divanı, Prof. Dr. Muhsin Macit
• Baki ve Nedim'in Gazellerinde Sevgilideki Güzellik Unsurları, Fatma Kandemir
• Nedim ve Yahya Kemal'de Şarkı, Mustafa Karabulut
• Nedim'in Bir Beytini Göstergebilimsel Çerçevede Çözümleme Denemesi,M. Celal Varışoğlu
• Prof. Dr. Osman Horata, Mahalli/Folklorik Söylem, Eski Türk Edebiyatı Ders Notları
• Nedim Divanı'nda Kültür Unsurları, Yüksek Lisans Tezi, Mehmet Sadık Özkan
• Bir Başka Yönden Nedim,Doç. Dr. Ziya Avşar
• Mahallileşme ve Nedim'in Şarkıları, Rasih Erkul