Tanzimat 1.Dönem Sanatçıları (Özet)

Şinasi (1826 - 1871)

• Gazeteci, yazar, şair.
• Tanzimat Fermanı ile oluşmaya başlayan yeni edebiyatın kurucu ismidir. 
• Fransız edebiyatıyla tanıştıktan sonra yazdığı bütün yazı ve şiirlerinde halkın kullandığı dili kullanmaya çalışmıştır.
• Yurttaşlık, kanun, hukuk, adalet, millet, özgürlük gibi kavramlar edebiyatımıza onunla girmiştir.
• Şiirde biçimde eskiyi izlerken içerik bakımından bütünüyle yeni ve Avrupai bir anlayışı denemiştir.
• Şinasi, edebiyatımızda birçok ilki gerçekleştiren isimdir.
• Tercüme-i Manzume: Fransız şairlerinden yaptığı bu şiir çevirileri edebiyatımızın ilk manzum çevirileridir.
• Müntehabat-ı Eşâr: Şiirlerini topladığı kitap. Bu eser divan tertip etme geleneğini kırması açısından bir ilktir.
• Şair Evlenmesi: Yazılan ilk tiyatro eseridir. Tek perdelik oyunda Şinasi, geleneksel Türk tiyatrosundan yararlanmıştır. Eser görücü usulü ile evlenmenin sakıncaları üzerine yazılmış bir töre komedisidir.
• Şair Evlenmesi oyunu ile noktalama işaretlerini ilk kez Şinasi kullanılmıştır.
• Tercüman-ı Ahval (1860) Şinasi'nin Agâh Efendi ile çıkardığı bu gazete Türkçenin İlk özel gazetesidir. Şinasi'nin bu gazetede yazdığı Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi ilk makale örneğidir.
• Durub-i Emsal-i Osmaniye: İlk atasözleri ve deyimler kitabı. 

👉 Şinasi hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız!

Ziya Paşa (1829 - 1880)

• Devlet adamı, şair, gazeteci.
• Teknik bakımdan divan şiirine bağlıdır.
• Onu yeni edebiyata dahil eden yazılarındaki Batılı düşüncelerdir. 
• Edebiyat anlayışı bakımından eski-yeni ikilemini en çok yaşayan sanatçıdır.
• Şiir ve İnşâ makalesinde divan edebiyatını millî bir edebiyat olarak görmez. Ona göre gerçek Türk edebiyatı halk edebiyatıdır.
• Bu makaleden altı yıl sonra hazırladığı Harabat adını verdiği divan şiiri antolojisinin önsözünde ise bu fikirlerin tam tersini savunur.
• En meşhur Tercibent ve Terkibibent şairidir. Bu eserlerde şairin özdeyiş niteliği kazanan birçok beyti vardır.
• Siyasî eleştirinin iyi örneklerinden biri olan Zafernâme adlı eserinde Âli Paşa’yı hicveder.
• Defter-i Âmâl, Ziya Paşa’nın, çocukluk hatıralarından oluşan eseridir.

👉 Ziya Paşa hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız!

Namık Kemal (1840-1888)

• Devlet adamı, şair, gazeteci ve yazar.
• Vatan ve hürriyet şairi olarak bilinir.
• Tüm eserlerinde romantizm etkisi görülür.
• Şiirlerinde hürriyet, vatan, kanun, hak, adalet, ahlâk temalarını işledi.
• Bazı değişiklikler yaparak divan şiiri nazım şekillerini kullanmaya devam eder.
• Namık Kemal’in Hürriyet Kasidesi, Vaveylâ, Vatan Mersiyesi, Murabba, Vatan Şarkısı, Vatan Türküsü gibi manzumeleri toplum üzerinde etki eden heybetli söyleyişlerdir.
• Tiyatroyu bir eğlence fakat eğlencelerin en faydalısı olarak görür. 
• Vatan yahut Silistre, Türk edebiyatının sahnelenen ilk tiyatro eseridir. 
• Romanları: İntibah - (ilk edebî roman), Cezmi - (ilk tarihî roman)
  Eleştirileri: Tahrib-i Harabât: (Türk edebiyatında ilk modern eleştiri), Takip (Bu iki eser, Ziya Paşa'nın Harabat adlı divan şiiri antolojisini eleştirmek için yazılmıştır.), Renan Müdafaanâmesi.

Namık Kemal hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız!

Ahmet Mithat Efendi (1844-1912)

• Gazeteci, roman ve hikaye yazarı.
• Tanzimat edebiyatında, “hâce-i evvel”(ilkokul öğretmeni), "Osmanlıyı okutan adam" ya da "yazı makinesi" olarak anılmıştır.
• Roman, hikaye, tiyatro, gezi yazısı, anı gibi birçok türde eser veren sanatçının iki yüze yakın eseri vardır.
• Eserlerinde Türk halkının çağdaş medeniyete uymayan düşünüş ve yaşayış tarzını değiştirmeyi hedef almıştır.
• Eserlerinde romantizm etkisi görülür.
• Roman ve hikayeleri teknik bakımdan kusurludur.
• Sanatta sosyal faydaya önem verir. (sanat toplum için)
• Romanlarında olayın akışını keserek farklı türde bilgiler vermiştir.
• Letâif-i Rivâyât adlı kitabındaki uzun hikayeler edebiyatımızın ilk hikaye örneğidir.
• Eserleri
• Gazete: Bedir ve Devir (1872), Tercüman-ı Hakikat: 1878 yılında kurduğu ve öldüğü tarih olan 1912'ye kadar yönettiği gazete. 
• Tiyatro: Çengi, Çerkez Özdenler, Açıkbaş, Eyvah, Hükm-i Dil...
  Roman: Hasan Mellâh, Hüseyin Fellah, Felâtun Bey'le Rakım Efendi, Paris'te Bir Türk, Henüz On Yedi Yaşında, Dürdâne Hanım, Karı-Koca Masalı, Dünyaya İkinci Geliş, Yeniçeriler...
• Gezi: Avrupa'da Bir Cevelan
• Hatıra: Menfa

👉 Ahmet Mithat hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız!

Şemsettin Sami (1850-1904)

• Arnavut asıllı Türk dil bilimci, yazar ve gazeteci.
• Şemsettin Sami, Galatasaray'ın kurucularından biri olan Ali Sami Yen'in babasıdır.
• İlk yerli roman kabul edilen Taaşşuk-u Talat ve Fitnat'ın yazarıdır.
• Şöhretini hazırladığı sözlüklerle kazanmıştır.
• İlk Türkçe sözlük olarak kabul edilen Kamus-ıTürki'yi hazırladı. 
• Tarih, coğrafya ve meşhur adamlar ansiklopedisi olan Kâmûsü’l-alâm'ı hazırlamıştır. 
• Victor Hugo'nun Sefiller ile Daniel Defoe'nin Robenson Cruose romanlarını Türkçeye çevirdi.
• Besâ yahûd Ahde Vefâ, Seydi Yahya ve Gâve adıyla üç tiyatro oyunu kaleme almıştır.

👉 Şemsettin Sami hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız!

Ahmet Vefik Paşa (1823-1891)

• Devlet adamı, yazar, çevirmen, dil bilimci.
• Türkçülük hareketinin öncülerindendir.
• Osmanlıcanın bir dil olmadığı ifade eden yazar, yaşadığı dönemde Türkçeyi bağımsız dil olarak benimseyen ilk kişidir.
• Fransız komedi yazarı Moliere'den yaptığı tercüme ve adaptasyonlar ile ünlüdür. 
• Ebul Gazi Bahadır Han'ın Şecere-i Türki adlı eserini Çağatay lehçesinden Anadolu lehçesine aktarmıştır.
• En önemli eseri Lehçe-i Osmani adını verdiği sözlüğüdür. 

👉 Ahmet Vefik Paşa hakkında ayrıntılı bilgi için tıklayınız!

Direktör Ali Bey (1844? - 1899)

• Tanzimat dönemi devlet adamı, oyun ve mizah yazarı.
• Mizah gazetelerinde yayımlanan yazılarının yanı sıra tiyatro çalışmaları, gezi notları, bir hikayesi, roman çevirisi ve sözlüğü bulunmaktadır.
• Yazar özellikle Ayyar Hamza, Kokona Yatıyor uyarlama komedi oyunları ile Letafet adlı opereti ile tanınmıştır.
• Seyahat notlarından oluşan Seyahat Jurnali (1896), edebiyatımızın ilk günlük örneğidir. 
• Direktör Ali Bey'in Türkçe kelimelere ters ve mizahî anlamlar vererek hazırladığı  Lehçetü’l Hakâyık, Türk edebiyatında mizah sözlüğü türünün ilk örneğidir. 
• Tiyatroları: Ayyar Hamza (Uyarlama), Kokona Yatıyor (Uyarlama), Letâfet (Operet); Misafiri İstiskal, Geveze Berber
• Sözlük: Lehçetü'l Hakâyık (mizahî sözlük türünün ilk örneği)
• Günlük: Seyahat Jurnali (edebiyatımızın ilk günlük örneği)
• Hikaye: Seyyareler (mizahi hikayeler)
• Roman Çevirisi: Evlenmek İster Bir Adam (Charles Paul Kock)

👉 Direktör Ali Bey ile ilgili ayrıntılı bilgi için tıklayınız!

İlgili Sayfalar

• Tanzimat Edebiyatına Giriş

• Tanzimat Birinci Dönem

• Tanzimat Gazete