Cumhuriyet Dönemi Tiyatrosu (1923-1950)

• 

  Muhsin Ertuğrul

  1923'te Cumhuriyet'in ilanıyla tiyatro, devlet eliyle teşvik edilmiştir.
• 1927’de Darülbedayinin (İstanbul Şehir Tiyatroları) başına Muhsin Ertuğrul'un (1892-1979) getirilmesiyle günümüz Türk tiyatrosunun temelleri atılmıştır.
• Muhsin Ertuğrul; yerli yazarları yüreklendirmiş, kadın ve erkek oyuncuların yetişmesini sağlamış, çağdaş oyunları çevirterek sahneye koymuştur.
• 1930'da belediyelere tiyatro binası yapma ve tiyatro toplulukları kurma konusunda yükümlülükler getirilmiştir.
• İlk çocuk tiyatrosu 1935’te Muhsin Ertuğrul’un yönettiği Şehir Tiyatrosunda kurulmuştur.
• 1930’lu yıllarda Halkevlerinin tiyatro kolları özellikle Cumhuriyet ilke ve inkılaplarının benimsetilmesinde önemli görevler üstlenmiştir. 

• Akademik düzeyde oyunculuk eğitimi 1936'da kurulan Ankara Devlet Konservatuvarındaki Tiyatro Bölümü ile başlayacaktır. Bölümün kurucu yöneticisi Alman tiyatro ve opera rejisörü Carl Ebert’tir. On yıl kadar Türkiye'de kalan Carl Ebert, modern Türk tiyatrosunun kurucularından biri olmuştur.
• Bu yıllarda yazılan tiyatro eserlerinde İslamiyet öncesi Türk tarihine, Osmanlı dönemine, Millî Mücadele'ye ve Cumhuriyet sonrası yaşanılan değişime Atatürkçü düşünce sistemi çerçevesinde yaklaşılmıştır.
• Atatürk, geleneksel Türk tiyatrosunun da yaşatılmasını istemiş; sanatçıları izleyerek onlara maddi ve manevi yönden desteklemiştir.
• Münir Hayri Egeli'nin "Özsoy" ve "Bay Önder" adlı eserlerinde olduğu gibi bazı eserler yazarlara bizzat Atatürk tarafından sipariş edilmiş; Atatürk bu eserler üzerinde çeşitli düzeltmeleri yazarla birlikte yapmıştır.
• 1949’da Devlet Tiyatroları kurulmuş, ilk genel müdürü de Muhsin Ertuğrul olmuştur.
• Atatürk’ün öncülük ettiği tiyatro faaliyetlerini ölümünden sonra İsmet İnönü aynı doğrultuda sürdürmüştür.
• Bu dönemde Batı tiyatrosu örnek alınmıştır. 
• Gazete ve dergilerde tiyatro eleştirilerine yer verilmiştir.
• Tiyatroda yerli eser sayısı artmış, oyunculuk ve teknik açıdan önemli ilerlemeler sağlanmıştır.
• Şehir tiyatroları ile özel tiyatroların sayısı artmıştır.
• Anadolu’nun pek çok yerinde tiyatro gösterileri düzenlenmiştir.
• Ankara, İstanbul, İzmir, Bursa, Adana, Trabzon ve Diyarbakır gibi kentlerde perdelerini açan Devlet Tiyatroları turneler düzenleyerek Türkiye’nin her yanında izleyiciye ulaşmıştır.
• Bu dönemde tiyatroya daha çok sosyal fayda açısından yaklaşılmıştır.  
• Tiyatronun bu dönemdeki öncelikli işlevi Cumhuriyet devrimlerini halka anlatmak olmuştur.
• Erken Cumhuriyet dönemi eserleri estetik kaygılardan çok eğitici ve öğretici amaçlarla yazılmış eserlerdir. Bu eserlerin hemen hepsine iyimserlik, yarına güven duygusu hakimdir.
• Dönemin öne çıkan konuları ise şunlardır: devrimlerin korunması ve övgüsü, Millî Mücadele, toplumsal sorunlar, milliyetçilik, yurt sevgisi, Türk milletinin erdemleri, batıl inançlar, tutuculuk, Türk kadının erdemleri,  Osmanlı toplumundan modern Türk toplumuna geçilirken yaşanan sancılar, yanlış Batılılaşma...

Dönemin Önemli Yazarları

• Osmanlıda görülen sosyal sorunları, bozulan idari yapıyı ve dinî sömürüyü karikatürize ettiği tiplerle anlatan Musahipzâde Celal bu dönemin popüler komedi yazarlarından biridir. Töre komedisi anlayışını devam ettiren sanatçı, "İstanbul Efendisi", "Fermanlı Deli Hazretleri", "Aynaroz Kadısı" gibi oyunlarıyla ünlüdür.
• Reşat Nuri Güntekin'in "Hülleci" (1935) adlı oyununda dini, menfaatlerine alet eden kişiler işlenirken "Yaprak Dökümü" adlı oyunda ise modernleşme sürecinde yaşanan toplumsal çözülmenin boyutları ele alınmıştır.
• Osmanlı temelli tarih perspektifinin yerini Türkçü bir perspektif alması dönem yazarlarını da etkilemiştir. Yazarlar milliyetçiliği aşılayan oyunlarla İslamiyet öncesi Türk tarihine yönelmiştir. Bu tür oyunlara Faruk Nafiz’in "Akın", "Özyurt"; Yaşar Nabi’nin "Mete"; Behçet Kemal Çağlar'ın ise "Çoban", "Atilla" ve "Ergenekon" adlı eserleri örnek gösterilebilir.
• Faruk Nafiz'in "Kahraman" ve "Ateş", Aka Gündüz'ün "Mavi Yıldırım", Necip Fazıl'ın "Tohum", Nahit Sırrı Örik'in "Sönmeyen Ateş" ise bu dönemde Milli Mücadele'yi konu alan eserlerden bazılarıdır.
• Kişilerdeki ruhsal çatışmayı ilk ele alan eserlerden biri Halit Fahri Ozansoy'un "Sönen Kandiller" adlı eseridir. 
• Vedat Nedim Tör, Nazım Hikmet ve Necip Fazıl da eserlerinde aşırı duygulu, bunalımlı kişileri işlemişlerdir. Özellikle Necip Fazıl'ın 1937'de kaleme aldığı "Bir Adam Yaratmak" adlı oyun büyük başarı yakalamış ve uzun süre kapalı gişe oynamıştır.
• İlk eserlerini 1940'lı yıllarda vermeye başlayan komedi yazarı Cevat Fehmi Başkut toplumsal eleştiri alanında önemli eserler vermiş bir yazardır. Yazarın "Paydos" (1948) adlı oyunu yurt dışında sahnelenen ilk Türk tiyatro eseridir.
• Halk kültürüne ait unsurları oyunlarında ustalıkla kullanan Ahmet Kutsi Tecer, Türkiye’nin geçirmiş olduğu kültürel değişimi eserlerine başarıyla yansıtmıştır. Yazar, 1947 tarihli "Köşebaşı" adlı oyununda, bir mahallenin 24 saatlik bir dilimini canlı tablolar halinde ele almıştır.

İlgili Sayfa

👉 Cumhuriyet Dönemi Tiyatro Yazarları Özet

👉 Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosu (1950-1980)

Yararlanılan Kaynaklar

• Türk Edebiyatında Tiyatro: Cumhuriyet Devri Müzeyyen Buttanrı
• Başlangıcından 1983'e Türk Tiyatro Tarihi, Metin And
• Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Yazılan Tiyatro Eserlerinde Atatürk ve Atatürkçülük, Ertan Erol
• Erken Cumhuriyet Dönemi Tiyatro Oyunlarında Köken ve Medeniyet Miti, İstek Serhan Erbek