Cumhuriyet Dönemi Tiyatrosu (1950-1980)

Haldun Taner
  • 1950'li yılların en belirleyici olayı çok partili hayattır. 1946 seçimlerinde -iktidar değişmese de- ilk kez birden çok parti seçime katılır. 1950 seçimlerinde ise Adnan Menderes liderliğindeki Demokrat Parti iktidara gelir. Demokrat Parti, ordunun yönetime el koyduğu 27 Mayıs 1960'a kadar iktidarda kalacaktır.
  • Türk tiyatrosunun temellerini atan kişi olarak bilinen Muhsin Ertuğrul, 1951'de Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğünden istifa eder. Ondan sonraki dönemde yerli eserlerin artması dışında çok büyük bir gelişme yaşanmaz.
  • 1954'te Muhsin Ertuğrul'un tekrar göreve gelmesiyle tiyatro yeniden bir ivme kazanır. Tiyatroyu siyasetten uzak tutmaya çalışan Muhsin Ertuğrul'un bu dönemi 1958'e kadar sürer.
  • 1958'de Tiyatro Enstitüsü kurularak tiyatro eğitimi üniversite düzeyinde verilmeye başlanır.
  • Birçok döneme tanıklık eden Reşat Nuri Güntekin ile ilk ürünlerini Kurtuluş Savaşı yıllarında vermeye başlayan Nazım Hikmet'in yanı sıra Ahmet Kutsi Tecer, Vedat Nedim Tör, Nahit Sırrı Örik, Cevat Fehmi Başkut ve Ahmet Muhip Dranas bu dönemin öne çıkan oyun yazarlarıdır.
  • Askerî müdahale sonrasında kabul edilen 1961 Anayasası Türk tiyatrosu için önemli değişimlerin habercisi olacaktır.
1960 Sonrası
  • 1960’lar Türk tiyatrosu için parlak bir dönemdir. Oyun yazarları, bu dönemde toplumsal sorunları cesurca tartışmaya açmış ve başarılı örnekler sunmuştur.
  • Dönemin en önemli hedefi, geleneksel Türk tiyatrosu ile modern tiyatroyu buluşturmaktır.
  • Bu dönemde özel tiyatroların Anadolu turneleri, tiyatro sanatının yaygınlık kazanmasında önemli bir rol oynar.
  • Bu dönemin başından 1966'ya kadar Muhsin Ertuğrul‘un yönetiminde olan İstanbul Şehir Tiyatrosu altın çağını yaşayacaktır.
  • Dönem eserlerinde toplumda görülen kusur ve aksaklıklar eleştirilir. Rüşvet, iltimas, partizanlık, yoksulluk, sömürü, göç, ahlaki yozlaşma en çok değinilen konulardır.
  • Politik ve toplumsal eleştiri içeren yerli eserlerden bazıları ise şunlardır: Keşanlı Ali Destanı, Ayak Bacak Fabrikası, Asiye Nasıl Kurtulur?, Sarıpınar 1914, Devr-i Süleyman, Alpagut Olayı.
  • Reşat Nuri Güntekin, Ahmet Kutsi Tecer, Cevat Fehmi Başkut gibi eski dönem yazarları bu dönemde de eser vermeye devam eder.
  • Daha önceki yıllarda birkaç eseri basılmış ya da sergilenmiş olan Sabahattin Kudret Aksal, Selahattin Batu bu dönemde üretkendir.
  • Haldun Taner, Turgut Özakman, Sermet Çağan, Güngör Dilmen, Çetin Altan, Aziz Nesin, Adalet Ağaoğlu, Nazım Kurşunlu, Melih Cevdet Anday, Orhan Asena, Vasıf Öngören, Turan Oflazoğlu, Refik Erduran, Başar Sabuncu, Necati Cumalı, Rıfat Ilgaz, Recep Bilginer tiyatromuzun bu dönemde kazandığı yazarlardır.
  • Haldun Taner'in geleneksel Türk tiyatrosundan yararlanarak yazdığı Keşanlı Ali Destanı epik tiyatronun bizdeki ilk örneğidir. 
  • Etkinliklerini 1960’lardan bu yana sürdüren özel topluluklar arasında Kent Oyuncuları, Ankara Sanat Tiyatrosu, Dormen Tiyatrosu ve Dostlar Tiyatrosu sayılabilir.
  • 60‘lı yılların sonuna doğru dönemin heyecanında bir düşme görülür. Enflasyon, ideolojik kavgalar, siyasi gerginlik 12 Mart 1971'de gerçekleşecek olan askerî müdahaleyi hazırlar.
  • Ekonomik bunalım nedeniyle gişe endişesiyle oyun sergileyen topluluklar ayakta kalırken birçok tiyatro topluluğu dağılır.
1970 Sonrası
  • 70'li yıllardaki siyasi çalkantılar, Kıbrıs Barış Harekatı sonrası ABD'nin uyguladığı ambargo, mezhepsel çatışmalar, öğrenci olayları, sağ-sol kavgaları, terör olayları tiyatroyu da olumsuz etkiler.
  • 1970’lerde pek çok topluluk, politik tiyatro üstünde durmuştur.
  • Oyun yazarlarının sayısında büyük bir artışın gözlemlendiği bu dönemde oyunların konuları da çeşitlenmiştir.
  • Bir taraftan yerli ve yabancı siyasal-belgesel oyunlar sergilenirken diğer taraftan geleneksel Türk tiyatrosunun özelliklerine dayalı müzikli oyunlar, kabare oyunları ve epik oyunlar yazılır.
  • Oktay Rıfat, Melih Cevdet, Nazım Kurşunlu, Refik Erduran, Turgut Özakman, Nezihe Meriç gibi yazarlar bireyden hareketle topluma yönelirler.
  • Oktay Rıfat’ın Kadınlar Arasında, Melih Cevdet’in İçerdekiler ve Mikado’nun Çöpleri, Haldun Taner’in Fazilet Eczanesi, Huzur Çıkmazı, Nazım Kurşunlu’nun Branda Bezi, Merdiven, Çığ, Dumanlı’da Telaki Var gibi oyunları bireyden hareketle toplumsal çarpıklıkları işler.
  • Yine bu dönemde Turan Oflazoğlu, Orhan Asena, Güngör Dilmen, Necati Cumalı gibi yazarlar konularını Osmanlı tarihinden, halk kahramanlarının hayatlarından ve mitolojiden alan oyunlar yazar.
  • Geleneksel Türk tiyatrosunun anlatım biçimlerini kullanan Turgut Özakman, Oktay Arayıcı ve epik türde yazdığı toplumcu gerçekçi oyunlarıyla Vasıf Öngören dönemin önemli yazarlarındandır. Vasıf Öngören, Asiye Nasıl Kurtulur? adlı oyunuyla büyük ün kazanır.
  • 1970’lerin ortalarında pek çok özel tiyatro kapanır, yeni açılanların bir bölümü de başarılı olamaz.
  • 70'li yıllarda yaşanan olaylar ülkeyi yeni bir askerî müdahaleye götürür. 12 Eylül 1980'de gerçekleşen darbeyle demokrasi bir kez daha rafa kaldırılır.
  • Sonrasında hazırlanan 1982 Anayasası, 1961 Anayasası'na göre daha kısıtlayıcı bir anayasadır.
  • 12 Eylül darbesinden sonra tiyatroya büyük bir sessizlik hakimdir. Tiyatro üzerine konuşabilecek insanlar ya tutuklanmış ya da yurt dışına kaçmıştır.
  • Tiyatro dünyamız uzun süren suskunluğunu ancak 1990‘larda bozacaktır.
İlgili Sayfa

👉 Cumhuriyet Dönemi Tiyatrosu (1923-1950)

👉 Cumhuriyet Dönemi Tiyatro Özetleri 

Yararlanılan Kaynaklar
  • 1960-1980 arası Türk Tiyatro Edebiyatı Metinlerinin Tematik Tahlili, Melek Ulaş
  • Demokrat Parti Döneminde Sanat, Elif Sucuoğlu
  • Türk Edebiyatında Tiyatro: Cumhuriyet Devri Müzeyyen Buttanrı
  • 1960 Sonrası Türk Tiyatro Eleştirinde Ulusal Tiyatro Tartışmaları, Özge Ökten
  • 1980-2000 Arası Türk Tiyatrosunda Biyografik Oyunlar, Esra Çınar
  • Türk Tiyatrosu, Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi Yayını No: 1427

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Desteğiniz bizim için önemli. Daha iyi içerikler üretebilmemiz için hem "Takip Et" butonuna tıklayarak hem de yorumlarınızla bize destek olabilirsiniz. Ayrıca sayfaya daha rahat ulaşmak için sayfamızı sık kullanılanlar klasörüne eklemeyi unutmayınız.