Ünlü Düşmesi
- Hece düşmesi olarak da bilinir.
- Genelde iki heceli ve ikinci hecesinde dar ünlü olan bazı sözcükler ünlüyle başlayan bir ek aldıklarında ikinci hecelerindeki dar ünlüler düşer:
ağız - ın > ağzın
boyun - u > boynu
beyin - i > beyni
kayın - ı > kaynı
oğul - umuz > oğlumuz
alın - ım > alnım
oyun - a (isimden fiil y.e) > oyna-
sarı - ar (isimden fiil y.e) > sarar-
kara - ar (isimden fiil y.e) > karar- (düz-geniş ünlü düşmüş, özel durum)
ısı - cak (isimden isim y.e) > sıcak (özel durum)
- Kimi eylemler, -i, -im, -inti, -ik, -il gibi yapım eklerini alınca ikinci hecelerindeki dar ünlü düşer.
ayır - ı > ayrı
devir - im > devrim
bükül - üm > büklüm
ayır - ıntı > ayrıntı
süpür - üntü > süprüntü
sıyır - ık > sıyrık
buyur - uk > buyruk
çevir - il > çevril(mek)
devir - il > devril(mek)
uyu - ku (- gi, fiilden isim y.e) > uyku (özel durum)
- Arapçadan dilimize geçmiş sözcükler ünlüyle başlayan bir ek ya da yardımcı eylem aldıklarında ünlü düşmesi olduğu kabul edilir. (Aslında geldiği dildeki asıl haline dönmüştür.)
emir > emri, emrim, emretmek...
hüküm > hükmü, hükmüm, hükmetmek...
keşif > keşfe, keşfin, keşfetmek...
şükür > şükretmek...
kayıt > kaydı, kaydetmek...
- "Koku", "sızı", "yumurta", "ileri" gibi bazı isimlere -le (isimden fiil yapan y.e) eki getirildiğinde son hecelerindeki ünlüler düşer.
koku - la - mak > koklamak
sızı - la - mak > sızlamak
yumurta - la - mak > yumurtlamak (ikinci hece dışında)
ileri - le - mek > ilerlemek (ikinci hece dışında)
Bilinmesi Gerekenler
- Ünlü düşmesi görülen kimi sözcüklerle oluşturulan ikilemelerde ikinci kelimenin dar ünlüsü düşmez: ağız ağıza, burun buruna, koyun koyuna (yatmak), omuz omuza, göğüs göğüse gibi. (TDK- güncel)
- İkinci hecesinde dar ünlü olan her sözcükte ünlü düşmesi olmaz: tayin > tayini, uyuz > uyuzu, oyun > oyunu gibi.
- İçeri, dışarı, ileri, şura, bura, ora, yukarı, aşağı gibi yer-yön bildiren sözcükler ek aldıklarında sonlarında bulunan ünlüler düşmez: içerde değil içeride, dışardan değil dışarıdan, ilerde değil ileride, şurda değil şurada, burda değil burada, orda değil orada, yukarda değil yukarıda vb. (TDK - güncel)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Desteğiniz bizim için önemli. Daha iyi içerikler üretebilmemiz için hem "Takip Et" butonuna tıklayarak hem de yorumlarınızla bize destek olabilirsiniz. Ayrıca sayfaya daha rahat ulaşmak için sayfamızı sık kullanılanlar klasörüne eklemeyi unutmayınız.