YKS Edebiyat Türkçe: Leyla ile Mecnun

Doğu edebiyatlarında çok işlenmiş bir aşk hikâyesi.
Hikaye, Arap yarımadasında doğup bu coğrafyada dilden dile çeşitli rivayetlerle anlatılmasına rağmen Fars ve Türk edebiyatlarında daha geniş bir yer tutar.
Leyla ile Mecnun hikayesini edebi bir eser olarak ilk yazan Fars edebiyatının ünlü şairi Genceli Nizami’dir (öl.1214).
Türk edebiyatında bu aşk hikayesinden ilk bahseden Gülşehri'dir. Gülşehri, Mantıku't Tayr adlı eserinde hikayeyi 79 beyitle özetlemiştir.
Ardından Âşık Paşa Garibnâme adlı eserinde hikayeyi otuz beyitle anlatır.
Türk edebiyatında Leylâ ve Mecnûn hikâyesini müstakil bir eser olarak kaleme alan ilk şair Edirneli Şâhidî’dir. Gülşen-i Uşşâk (1478) adıyla bilinen bu eserden sonra Ali Şîr Nevâî’nin hamsesi içinde yer alan Leylâ vü Mecnûn’u gelir.
Türk edebiyatının en güzel Leylâ ve Mecnûn mesnevisini ise Fuzûlî yazmıştır. Azerbaycan ve Anadolu başta olmak üzere Türklerin bulunduğu her yerde sevilerek okunan eser daha sonra aynı konuda yazılan pek çok mesneviye ilham kaynağı olmuştur.
Türk dilinde Leylâ ve Mecnûn mesnevisi yazanlar arasında ismi tespit edilen diğer şairler şunlardır: Bihişti, Hamdullah Hamdi, Ahmed Rıdvan, Kadimi, Celili, Sevdayi, Hakirî, Larendeli Hamdi, Halife, Atayî, Faizi, Örfi, Andelib ve Nâkâm.

Hikayenin Özeti

Leylî (Leylâ) ile Kays (Mecnûn) daha pek küçük yaşta okulda birbirlerini sever. Leyla'nın annesi bunu duyunca kızını okulda alır. Kays okula gelip de Leyla’yı göremeyince çılgına döner, durumu gittikçe kötüleşir ve Mecnun diye anılmaya başlar. Kays’ın babası Leyla’yı ailesinden isterse de Kays mecnun oldu diye vermezler. Babası oğlunu Kâbe’ye götürür, derdinden kurtulması için dua etmesini söyler. Mecnun ise derdinin artması için dua eder ve duası kabul olur. Çaresiz kalan baba evine döner. Mecnun da çöllere düşer. Orada yabani hayvanlar ve kuşlarla arkadaş olur. Öte yandan Leyla da mum, pervane, ay, bulut ve rüzgara dert yanar. Mecnun’un şiirleri görüp derdini öğrenen Leyla Nehfel adlı bir kahraman, kızı zorla alıp Mecnun'a vermek için Leyla'nın kabilesi ile savaşa girer.
Mecnun, savaşı Leyla'nın kabilesi kazanasın diye dua eder ve Nehfel yenilir. Mecnun’un duasını öğrenen ve yenilmeyi kabul edemeyen Nehfel, Leyla’yı almayacağına ant içerek tekrar savaşa girişir. Savaşı kazanan Nehfel çekilip gider. Leyla ise İbni Selam adlı biriyle evlendirilir.
Leyla bir peri tarafından sevildiğini, kendisine dokunacak erkeği perinin öldüreceğini söyleyerek kocasını kandırır ve ondan ayrı yaşar. Mecnun beddua eder. İbni Sela ölür. Dul kalan Leyla, Mecnun'u bulmak için çöle gider ancak Mecnun onu tanımaz. Manevi aşka kavuşan mecnun, bütün maddi varlıklarla ilişkini kesmiştir. Leyla umutları kırılmış olarak geri döner, bir müddet sonra da üzüntüsünden ölür.
Leyla'nın öldüğünü öğrenen Mecnun, Leyla'nın mezarına koşar ve ölmek için dua eder. Duası kabul olan Mecnun, Leyla'nın mezarı başında düşüp ölür. İki sevgilinin buluşması cennette olur.